Categorie: Ruimtevaart

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

De space shuttle Discovery vertrok met een dag vertraging wegens het slechte weer op 10 augustus om 21:10 uur voor missie STS-105. Dit was de 106-de shuttlevlucht sinds het programma begon in april 1981, de dertigste voor de Discovery zelf, en het elfde bezoek van een shuttle aan het International Space Station. Naast de vier shuttleastronauten Scott Horowitz (commandant), Frederick Struckow (piloot), Patrick Forrester en Daniel Barry, waren ook de drie leden van de Expeditie-3, bestaande uit de Amerikaanse commandant Frank Culbertson en de Russen Vladimir Dezhurov en Mikhail Tyurin aan boord. In het vrachtruim van de Discovery bevond zich de logistieke module MPLM-Leonardo, die voor de tweede keer de ruimte inging. De Leonardo bevatte voorraden en nieuwe experimenten voor het ISS en de Expeditie-3.

Twee dagen later koppelde de Discovery aan de PMA-2 koppelingsadapter van de Destiny laboratoriummodule van het ISS, en enkele uren later konden de ruimtebewoners Yuri Usachev, Jim Voss en Susan Helms, die al sinds afgelopen maart in het station woonden, hun gasten verwelkomen.

Op 13 augustus werd de MPLM-Leonardo met de robotarm van de shuttle uit het vrachtruim van de Discovery gehaald en aan de Unity module van het ruimtestation gekoppeld. Dit was de eerste maal dat alle zes koppelpoorten van Unity tegelijk bezet waren. De daarop volgende dagen besteedden de ruimtevaarders aan het uitladen van meer dan drie ton aan materialen, experimenten en voorraden voor de Expeditie-3 bemanning.

Op 16 en 18 augustus werden door Dan Barry en Pat Forrester ruimtewandelingen gemaakt. Tijdens deze twee uitstapjes werden koelleidingen, handrails en elektriciteitskabels aan de buitenkant van Destiny bevestigd, die gebruikt zullen worden voor de installatie van de S0-Truss begin volgend jaar. De S0-Truss is het eerste element van de grote dwarsbalk met de zonnepanelen zal gaan vormen. Ook installeerden de ruimtewandelaars een experiment met meer dan 1500 verschillende soorten constructie- en biologische materialen die ongeveer een jaar aan de ruimte blootgesteld zullen worden.

Op 20 augustus, nadat een dag eerder de MPLM-Leonardo weer in het vrachtruim van de shuttle geplaatst was, namen de ruimtevaarders afscheid van elkaar. Usachev, Voss en Helms voegden zich bij hun collega’s in de shuttle, terwijl de Expeditie-3 aan hun verblijf aan boord van het ISS begonnen. Begin december zal de Expeditie-3 met de shuttle Endeavour naar de aarde terugkeren. Om 14:52 uur ontkoppelde de Discovery en vloog daarna een rondje rond het ISS om zich vervolgens te verwijderen. De 21ste zette de bemanning nog een klein satellietje, met de toepasselijke naam Simplesat, overboord. En dag later, om 18:23 uur landde de Discovery op de verharde baan van het Kennedy Space Center in Florida, en begon voor Yuri Usachev, Jim Voss en Susan Helms de hernieuwde kennismaking met de zwaartekracht na 167 dagen gewichtsloosheid.

Veel tijd kregen de nieuwe bewoners van het ISS niet om aan hun nieuwe situatie te wennen. Op 23 augustus arriveerde het onbemande Russische vrachtschip Progress M-45. De Progress M-45 koppelde aan de achterzijde van de Zvezda woonmodule. Een dag eerder was die ‘leveranciersingang’ vrijgemaakt door de oude Progress M1-6, dat diezelfde dag nog verbrandde in de atmosfeer boven de Grote Oceaan. De Progress M-45 had 1420 kilo aan stuksgoederen, 890 kilo brandstof, 45 kilo zuurstof en 210 liter water aan boord, en de ruimtebewoners begonnen dan ook direct met het uitladen van de Progress.

Op 24 augustus werd bekend dat de baanmodule van de Shenzhou-2, het tweede prototype van een Chinese bemande capsule die begin dit jaar vloog, boven de Grote Oceaan verbrand was. De Shenzhou bestaat net als de Russische Soyuz uit een motorsectie, een landingscapsule en een baanmodule. Al op 16 januari landde de terugkeercapsule in Binnen-Mongolië na een vlucht van zes dagen. De eerste onbemande testvlucht van de Shenzhou vond plaats in november 1999. De verwachting is dat China de komende jaren nog enkele onbemande testvluchten met de Shenzhou zal uitvoeren, alvorens ’taikonauten’ in de ruimte zullen verschijnen.

Kunstmanen en satellieten

Europa’s experimentele communicatiesatelliet, Artemis heeft een baan op 31.000 kilometer hoogte bereikt. Vanuit deze baan zal de satelliet geleidelijk omhooggebracht worden tot de geostationaire baan op 36.000 kilometer hoogte. Artemis gebruikt daarvoor haar eigen stuurraketten, nadat de satelliet op 12 juli in een te lage baan werd afgeleverd door haar Ariane-5 raket. Onderzoek heeft inmiddels uitgewezen dat de bovenste trap van de Ariane nooit haar maximale stuwkracht heeft bereikt door verbrandingsinstabiliteit in de motor. Arianespace verwacht eind november weer een Ariane-5 te kunnen lanceren, twee maanden later dan volgens het oorspronkelijke schema. Door het gebruik van de manoevreerbrandstof in Artemis om de gewenste geostationaire baan te bereiken, zal de geplande operationele levensduur van 10 jaar van de satelliet drastisch verminderen.

Op 24 augustus werd een Russische militaire satelliet gelanceerd. Voor de lancering om 21:45 uur werd gebruik gemaakt van een Proton-K, Rusland’s krachtigste draagraket. De lading, onder de naam Kosmos-2379, kwam kort daarna in een overgangsbaan naar een geostationaire baan. Dit zou erop kunnen wijzen dat de Kosmos-2379 een ‘early warning’ satelliet is, die moet waarschuwen als er ergens ter wereld een raketlancering plaatsvindt. En andere mogelijkheid is dat de kunstmaan als communicatiesatelliet gebruikt zal worden door het Russische leger.

Het zonnestelsel in

De Amerikaanse sonde Genesis werd op 8 augustus om 15:13 uur gelanceerd met een Delta-2 raket vanaf Cape Canaveral aan de oostkust van Florida. Elf minuten later kwam de tweede trap en de kunstmaan in een parkeerbaan om de aarde tussen 185 en 197 kilometer hoogte. De hoek met de evenaar was 28,5 graden. Om 17:12 uur werd de tweede trap nog eens ontstoken en kwam de combinatie in een ellipsvormige baan tussen 182 en 3811 kilometer boven het aardoppervlak. Een minuut later gaf de derde trap, een Star-37 motor op vaste brandstof, de laatste zet en kwam het hoogste punt van de baan (apogeum) op 1,2 miljoen kilometer van de aarde te liggen. Als Genesis in november haar apogeum bereikt zal zij met kleine stuurraketten in een halobaan rond het Lagrange-1 punt, waar de zwaartekracht van de Zon en de Aarde even groot zijn, gebracht worden. Vanuit die positie zal Genesis tweeënhalf jaar deeltjes uit de zonnewind verzamelen alvorens in september 2004 naar de aarde terug te keren.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het International Space Station (ISS) wordt momenteel bemand door de tweede expeditie, bestaande uit de Russische commandant Yuri Usachev en de Amerikanen Jim Voss en Susan Helms. Zij hebben in maart hun intrek genomen in het ruimtestation, en nu loopt hun verblijf op een eind. Later deze maand zullen ze worden afgelost door een nieuwe bemanning en per shuttle naar de aarde terugkeren.

De laatste maand hebben de ruimtebewoners besteed aan het activeren van de nieuwe luchtsluismodule Quest, die in juli door de shuttle Atlantis naar het ISS gebracht was, en het afronden van diverse wetenschappelijke experimenten. Ook werd het station op orde gebracht voor de nieuwe bewoners die op 11 augustus zullen arriveren in de shuttle Discovery tijdens de STS-105 missie.

Maandagavond begon de driedaagse countdown voor de lancering van de space shuttle Discovery. De lancering van de Discovery is gepland voor donderdag 9 augustus om 21:38 uur. Naast vier shuttle astronauten, zullen ook de drie leden van de derde expeditie naar het ISS mee naar de ruimte vliegen. De Expeditie-3 zal tot eind november aan boord van het ruimtestation blijven. In de logistieke module Leonardo zullen nieuwe voorraden en experimenten naar het ISS gebracht worden.

Kunstmanen en satellieten

Voor het eerst in bijna vijf jaar heeft Rusland weer een wetenschappelijke satelliet gelanceerd (de mislukte lancering van de Mars-96 in november 1996 was de laatste tot nu toe). De 2260 kilogram zware Koronas-F beschikt over vijftien instrumenten voor het verrichten van onderzoek aan onze Zon, en zal gebruikt worden door geleerden uit Rusland, Georgië, Slovakië, Polen, Duitsland, Groot Britannië en de Verenigde Staten. De satelliet is gebouwd door KB Yuzhnoe in Dnepropetrovsk, Oekraïne. De lancering met een Tsyklon-3 raket vond plaats vanaf de basis Plesetsk in Noord-Rusland op 31 juli om 8:00 uur. Bijna een uur later later kwam de Koronas-F in haar geplande operationele baan om de aarde tussen 486 en 529 kilometer hoogte. De baan maakt een hoek van 82,5 graden met het vlak van de evenaar en loopt dus nagenoeg over de polen.

Op 6 augustus om 07:28 uur werd een satelliet, onder de nietszeggende naam DSP-21, gelanceerd voor het Amerikaanse Ministerie van Defensie. Voor de lancering werd een Titan-4B raket gebruikt, de krachtigste onbemande draagraket van de Verenigde Staten. Zeven uur na de lancering kwam de DSP-21 in een geosynchrone baan om de aarde. De satelliet is uitgerust met infrarode apparatuur om de warmte van een lancering van het aardoppervlak te detecteren, zodoende om vroeg vast te kunnen stellen of er sprake is van een vijandige aanval op Amerika. De DSP-21 is gebouwd door TRW en weegt 2300 kilogram.

Het zonnestelsel in

De Amerikaanse robotverkenner Galileo passeerde op 6 augustus de Jupitermaan Io. De dichtste nadering vond plaats om 04:59 uur op een hoogte van 200 kilometer boven Io. Zeven minuten eerder bereikte Galileo de dichtste afstand tot Jupiter (perijove) gedurende deze omloop, namelijk 350.000 kilometer. Hoewel de passage succesvol verlopen is, zijn er indicaties dat de camera van de Galileo op het moment van dichtste nadering tot Io niet gefunctioneerd heeft. Reeds vorig jaar waren er problemen met de camera en men vermoed dat deze veroorzaakt worden door de sterke stralingsvelden rondom Jupiter. Sinds Galileo in december 1995 in een baan rond de reuzenplaneet kwam, heeft het toestel al meer dan drie maal zoveel straling te verwerken gehad als waar oorspronkelijk mee rekening gehouden was door de bouwers.

De Amerikaanse sonde Genesis zal op 8 augustus om 16:13 uur gelanceerd worden. Genesis zal tweeënhalf jaar rond het Lagrange-1 punt, waar de zwaartekracht van de Zon en de Aarde even groot zijn, gaan cirkelen. Dat punt ligt op de lijn Aarde-Zon, op ongeveer 1,5 miljoen kilometer van de aarde. Op die positie zal Genesis drie collectoren ontplooien die deeltjes uit de zonnewind moeten opvangen. Wetenschappers hopen zo meer over de zonnewind, de opbouw van onze centrale ster en het ontstaan van het zonnestelsel te weten te komen. In september 2004 zal Genesis als eerste interplanetaire sonde naar de aarde terugkeren om de verzamelde zonnewinddeeltjes af te leveren.