Bericht uit de ruimte – Nummer 16

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op donderdag 25 april vertrok om 06:26 uur GMT het volgende bezoek voor de ruimtebewoners Yuri Onufrienko, Carl Walz en Daniel Bursch aan boord van het International Space Station. Op dat moment vertrok vanaf de Russische lanceerbasis Baykonur in Kazachstan een raket met onder de neuskap het ruimteschip Soyuz TM-34. Aan boord van de capsule waren de Russische kosmonaut Yuri Gidzenko, de Italiaan Roberto Vittori en de Zuid-Afrikaanse toerist Mark Shuttleworth. Die laatste had maar liefst 22 miljoen euro moeten betalen voor zijn reisje. Negen minuten na de lancering was de Soyuz in haar baan om de aarde en begon de twee dagen durende jacht op het ISS.
Om 07:55 uur GMT op 27 april koppelde de Soyuz TM-34 langs automatische weg aan de radiale koppelpoort van de Zarya module van het ISS. Anderhalf uur later werden de luiken geopend en konden de twee bemanningen elkaar begroeten. Nog diezelfde dag begonnen de zes ruimtevaarders aan het wetenschappelijke programma, dat genoemd was naar de Italiaanse ontdekkingsreiziger Marco Polo. Hoewel Shuttleworth officieel te boek stond als toerist, keek hij niet alleen uit het raampje maar voerde ook experimenten uit voor wetenschappers in zijn vaderland.
Op 4 mei zat het bezoekje erop en maakten de drie gasten zich op om naar de aarde terug te keren. Op 5 mei om 00:31 uur GMT ontkoppelden Gidzenko, Vittori en Shuttleworth de Soyuz TM-33, waarin zij plaats hadden genomen, van de Pirs module van het station. Er was een goede reden voor dit ‘stuivertje wisselen’; nu hadden de vaste bewoners weer de beschikking over een verse Soyuz capsule en was de Pirs luchtsluis weer beschikbaar voor ruimtewandelingen. Een paar uur later, om 03:52 uur GMT, maakte de Soyuz TM-33 een behouden parachute landing 25 kilometer ten zuidoosten van de stad Arkalyk.

De kans dat onze landgenoot Andre Kuipers binnen een afzienbare tijd een ruimtevlucht zal gaan maken is een stuk kleiner geworden, nadat minister Zalm eind april bekend maakte daar geen geld voor uit te willen trekken. De enthousiaste Kuipers zou in het voorjaar van 2003 per Russische Soyuz een acht- tot tiendaagse vlucht naar het International Space Station maken, maar dat zal nu waarschijnlijk enkele jaren worden uitgesteld.
In tegenstelling tot een ‘echte ruimtetoerist’ zou Nederland maar 7,5 miljoen euro op tafel moeten leggen voor de vlucht; het restbedrag wordt betaald door de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. In oktober zal de Belg Frank de Winne een soortgelijke vlucht in een Russische Soyuz maken.

Kunstmanen en satellieten

De Franse aardobservatie satelliet SPOT-5 werd op 4 mei door een Ariane-42P raket, de versie uit de Ariane-4 familie met twee opduwers op vaste brandstof, gelanceerd. Negentien minuten na de lancering kwamen de derde trap en SPOT-5 in een zonsychrone baan over de polen van de aarde. De hoogte van de baan boven het aardoppervlak varieerde tussen 794 en 813 kilometer. De hoek tussen het baanvlak en de evenaar was 98,74 graden. De door Astrium/Toulouse gebouwde SPOT-5 heeft een massa van drie ton, en het belangrijkste instrument aan boord is de HRVIR camera voor opnamen van de aarde met een resolutie van 2,5 meter.
De Idefix amateur radio apparatuur, bevestigd aan de derde trap van de Ariane raket, kwam samen met die trap in eenzelfde baan als SPOT-5. De Idefix apparatuur zal gebruikt worden door AMSAT-F, de Franse tak van de wereldwijde amateur radio organisatie.
Na deze lancering zijn er nog maar vier Ariane-4 vluchten gepland, waarna de Ariane-5 de scepter definitief zal overnemen.

Nog een aardobservatie satelliet werd een paar uur na de SPOT-5 gelanceerd. Het ging om Aqua van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. Aqua werd door een Delta-2 raket vanaf de basis Vandenberg op de westkust van de Verenigde Staten. De satelliet kwam in een baan tussen 676 en 687 kilometer hoogte, onder een hoek van 98,2 graden met de evenaar.
Aqua, gebouwd door TRW, heeft een massa van 2934 kilogram, en zal voornamelijk gebruikt worden om de waterhuishouding (oceaan, landwater, waterdamp en ijs) van de aarde te bestuderen.

Eindelijk werd op 7 mei de communicatie satelliet DirecTV-5 gelanceerd. De lancering vond plaats met een Proton-K raket vanaf de basis Baykonur in Kazachstan. Zeseneenhalf uur na de lancering leverde de Proton de satelliet af in een geostationaire overgangsbaan. Later zou DirecTV-5 haar eigen motor gebruiken om een geostationaire baan op 119 graden westerlengte te bereiken, waar de satelliet lijkt stil te hangen ten opzichte van het aardoppervlak. De lancering van de DirecTV-5 was oorspronkelijk gepland voor 2000, maar een bedrijfsovername, en het geen voorhanden zijn van een plaats op een Atlas-2AS raket, maakte het noodzakelijk om naar een Proton raket als lanceervoertuig over te stappen. Terwijl de satelliet gereed werd gemaakt voor de Proton-vlucht, ontstonden niet nader genoemde technische problemen met de satelliet die voor nog eens zes maanden extra vertraging zorgden.

Recente lanceringen