Bericht uit de ruimte – Nummer 18

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Begin juni werd in de ruimte volop verhuisd, want het verblijf van de Rus Yuri Onufrienko en de Amerikanen Carl Walz en Daniel Bursch in het ruimtestation ISS zat er bijna op.

Op 5 juni werd de space shuttle Endeavour gelanceerd voor missie STS-111. Aan boord waren naast commandant Ken Cockrell, piloot Paul Lockhart, Franklin Chang-Diaz en Phillipe Perrin, ook de leden van de Expeditie-5 aan boord: de Russen Valery Korzun en Sergey Treshchev, en de Amerikaanse Peggy Whitson. Twee dagen later koppelde de Endeavour aan het ISS, en konden beiden bemanningen elkaar begroeten. Een dag later werd de logistieke module Leonardo uit het vrachtruim van de shuttle gehaald en aan de Unity module gekoppeld. Naast voorraden voor Expeditie-5 en -6, werden ook twee nieuwe rekken met wetenschappelijke apparatuur in het station overgeladen. Het eerste rek bevatte het grotendeels in Nederland gebouwde Micro-gravity Science Glovebox, welke de astronaut een omgeving verschaft waarin experimenten kunnen worden uitgevoerd geïsoleerd van de habitat van de astronauten. Het andere rek, Express-3, is een gestandardiseerd rek waarin verschillende experimenten uit een breed spectrum van disciplines geplaatst kunnen worden. Het Express-3 rek is uitgerust met het Active Rack Isolation System (ARIS) dat elders in het station gegenereerde trillingen absobeert die het gewenste micro-zwaartekracht milieu kunnen verstoren.
Op 9 juni maakten astronauten Chang-Diaz en Perrin een ruimtewandeling vanuit de Quest luchtsluis. Gedurende deze 7,5 uur durende ruimtewandeling prepareerden ze het Mobile Base System (MBS) dat zich toen nog in het vrachtruim van de shuttle bevond. De MBS zal gebruikt worden als steunpunt voor de robotarm Canadarm-2 als deze op de Mobile Transporter over de grote balkstructuur met de zonnepanelen rijdt. Een dag later werd de MBS met behulp van de robotarm aan de Mobile Transporter gekoppeld. Op 11 juni maakten Chang-Diaz en Perrin een 7 uur durende ruimtewandeling om de installatie van de MBS af te maken.
Een derde ruimtewandeling werd op 13 juni gemaakt. Ook nu weer door Chang-Diaz en Perrin. De twee vervingen het polsgewricht van de Canadarm-2 die al sinds kort na de installatie vorig jaar problemen gaf. Het nieuwe gewricht werkte perfect en het oude werd in het vrachtruim van de shuttle geladen zodat het op aarde bestudeerd kon worden.
Op 14 juni zaten de logistieke activiteiten erop en werd de Leonardo module weer terug in het vrachtruim van de Endeavour geplaatst. De Expeditie-5 was inmiddels naar het ruimtestation verhuisd en terwijl Expeditie-4 hun plaatsen had ingenomen aan boord van de shuttle. De ontkoppeling vond plaats op 15 juni en landde vier dagen later op Edwards Air Force Base in Californië; het weer op Kennedy Space Center in Florida had weer eens tegengezeten.

Tijdens de controle van de Endeavour na de landing werden scheurtjes in de brandstofleidingen naar de drie hoofdmotoren gevonden. Later werden zulke scheurtjes in alle shuttles gevonden. NASA besloot dat eerst die scheurtjes, hoewel ze niet direct een gevaar zouden opleveren, gerepareerd moesten worden. Hierdoor werden alle shuttlevluchten met enkele maanden uitgesteld. De Columbia die op 19 juli gelanceerd zou worden voor een twee weken durende wetenschappelijke vlucht onafhankelijk van het ruimtestation is uitgesteld tot na de twee ISS vluchten die eigenlijk na de Columbia zouden volgen.

Hoewel de reparaties op schema liggen is het momenteel onduidelijk of Atlantis wel op 28 september zal kunnen vertrekken. In lagers in de grote crawlers, de voertuigen die de shuttles en hun lanceerplatform naar de lanceerplaats rijden, zijn ook scheuren aangetroffen. NASA heeft twee van die crawlers en onderzoekt momenteel of de lagers vervangen moeten worden. De crawlers zijn gebouwd in de jaren zestig om de Saturnus-5 maanraketten naar de lanceerplaats te vervoeren.

Intussen waren Valery Korzun, Sergey Treshchev en Peggy Whitson begonnen met hun programma aan boord van het ruimtestation. Zeker nu er meer faciliteiten zijn dan gedurende eerdere expedities wordt meer tijd besteed aan wetenschappelijke experimenten. De eerste weken werden alleen onderbroken door de aankomst van de Progress M-46, die 28 juni aan de Zvezda module koppelde. Deze onbemande Russische capsule bracht meer dan twee ton aan voorraden naar het ruimtestation.

Kunstmanen en satellieten

Op 28 mei werd de spionage satelliet Ofeq-5 door Israel gelanceerd. De drietraps Shaviyt raket plaatste de satelliet in een retrograde cirkelbaan tussen 369 en 771 kilometer hoogte. De hoek met de evenaar bedroeg 143,5 graden. De reden voor de ’teruglopende’ baan is dat dan de raket kort na lancering over de Middellandse Zee westwaarts kan vliegen, en zodoende bewoonde gebieden vermeden worden. De meeste lanceringen vinden oostwaarts plaats, zodat de raket een extra zetje krijgt door de rotatie van de aarde. De fotoverkenner Ofeq-5 heeft een massa van ongeveer 300 kilogram.

Nog diezelfde dag werd een tweede militaire satelliet gelanceerd. Deze keer door Rusland, die de Kosmos-2389 in een baan om de aarde bracht. De Kosmos-2389 is waarschijnlijk een navigatie satelliet, en kwam terecht in een baan tussen 950 en 1016 kilometer hoogte. De hoek met de evenaar is 83 graden, zodat de baan nagenoeg over de polen loopt. De lancering vond plaats met een Kosmos-3M raket vanaf de basis Plesetsk in Noord-Rusland.

Een Ariane-4 in de variant met vier opduwers op vloeibare brandstof bracht op 5 juni de communicatie satelliet Intelsat-905 in een geostationaire baan. De door Loral gebouwde satelliet heeft een droge massa van 1984 kilogram en heeft 2739 kilogram brandstof aan boord.

Een Russische communicatie satelliet voor binnenlands gebruik, de Ekspress-A1R, werd op 10 juni gelanceerd door een Proton-K raket vanaf de basis Baykonur. De satelliet is gebouwd door NPO PM en Alcatel. De satelliet kwam in een geostationaire baan terecht, ondanks het feit dat de Proton de satelliet en de bovenste DM-2M trap in een parkeerbaan had gebracht die afweek van de gewenste omloop.

Op 15 juni werd de communicatie satelliet Galaxy-3C gelanceerd vanaf het drijvende lanceerplatform Odyssee in de Grote Oceaan, gestationeerd op 0 graden Noorderbreedte en 154 graden Westerlengte. Voor de lancering werd de in de Oekraine gebouwde Zenit-3SL raket gebruikt. De door Boeing gebouwde satelliet gebruikte haar eigen motor om in een geostationaire baan te komen.

Twee vervangers voor het Iridium satellieten netwerk, Iridium-97 en -98, werden op 20 juni gelanceerd door een enkele Rokot raket vanaf de basis Plesetsk in Noord-Rusland. De satellieten zijn eigendom van Iridium Satellite LLC, de opvolger van het failiete Iridium LLC. De twee satellieten kwamen in een baan tussen 658 en 669 kilometer hoogte boven het aardoppervlak. De hoek met de evenaar was 86,6 graden.

De Amerikaanse weersatelliet NOAA-M werd op 24 juni door een Titan-2 raket gelanceerd vanaf Vandenberg aan de westkust van de Verenigde Staten. De satelliet kwam in een operationele baan tussen 807 en 822 kilometer. De hoek met de evenaar is 98,8 graden, zodat de baan nagenoeg over de polen loopt. NOAA-M werd NOAA-17 genoemd zodra de satelliet operationeel werd. De satelliet werd gebouwd door Lockheed Martin en heeft een massa van 1475 kilogram.

De twaalfde Ariane-5 raket lanceerde op 5 juli een tweetal communicatie satellieten: Stellat-5 is een communicatie satelliet gebasseerd op de Spacebus-3000 gebouwd door Alcatel. De satelliet wordt geopereerd door France Telecom en EuropeStar. Stellat-5 kwam in haar geostationaire op 5 graden Westerlengte boven de evenaar te hangen.
De tweede satelliet die de Ariane-5 naar boven bracht was de NStar-C, een communicatie satelliet voor NTT DoCoMo in Japan. NStar-C is gebouwd door Lockheed Martin.

Twee Russische militaire satellieten onder de nietszeggende naam Kosmos-2390 en Kosmos-2391 werden op 8 juli door een Kosmos-3M raket gelanceerd vanaf Plesetsk. Beide satellieten kwamen in soortgelijke banen, tussen 1466 en 1507 kilometer hoogte. De hoek met de evenaar was 82,5 graden. Het tweetal zijn waarschijnlijk Strela-3 communicatie satellieten.

Op 25 juli volgde de lancering van de Kosmos-2392 door middel van een Proton-K raket. Kosmos-2392 is een 2600 kilogram zware fotoverkenner die eigendom is van het Russische Ministerie van Defensie. De foto’s worden ook voor civiele doeleinden gebruikt. De satelliet kwam in een baan tussen 1512 en 1840 kilometer hoogte terecht, onder een hoek van 63,5 graden met de evenaar.

Het zonnestelsel in

CONTOUR (Comet Nucleus Tour) was op 3 juli om 6:47 uur GMT door een Delta-2 raket gelanceerd. CONTOUR is de nieuwste sonde uit het Discovery programma van NASA, waarin planetaire missies worden ondernomen die “sneller, goedkoper en betrouwbaarder” moeten zijn.
Om 6:59 uur kwamen de tweede trap van de Delta raket en CONTOUR in een parkeerbaan tussen 185 en 197 kilometer met een inclinatie van 29,7 graden. Zevenenveertig minuten later werd de tweede trap ontstoken voor 4 seconden waarna de baan tussen 185 en 309 kilometer kwam te liggen. De tweede trap werd afgeworpen en om 7:48 uur GMT werd de PAM-D derde trap ontstoken voor een duur van anderhalve minuut. CONTOUR kwam in een sterk elliptische baan om de aarde tussen 200 en 106689 kilometer hoogte terecht. De hoek met de evenaar bedroeg 30,5 graden. CONTOUR zal tot 15 augustus in deze baan blijven waarna een ingebouwde motor de sonde in een interplanetaire baan om de zon zal brengen. In november 2003 zal CONTOUR dan de komeet 2P/Encke van dichtbij passeren, en in juni 2006 de komeet 73P/Schwassmann-Wachmann-3 bezoeken.

Recente lanceringen

Datum Tijd Satelliet Draagraket Lanceerplaats Opmerkingen IntNat. Nr.
28 Mei 15:25 Ofeq-5 Svaviyt Palmachim Militair 2002-025A
28 Mei 18:15 Kosmos-2389 Kosmos-3M Plesetsk Navigatie 2002-026A
5 Jun 06:44 Intelsat-905 Ariane-44L Kourou Communicatie 2002-027A
5 Jun 21:22 Endeavour STS-111
MPLM-Leonardo
Shuttle KSC Ruimteveer
Logistiek
2002-028A
10 Jun 01:14 Ekspress-A1R Proton-K Baykonur Communicatie 2002-029A
15 Jun 22:39 Galaxy-3C Zenit-3SL Odyssey Communicatie 2002-030A
20 Jun 09:33 Iridium-SV97
Iridium-SV98
Rokot Plesetsk Communicatie
Communicatie
2002-031A
2002-031B
24 Jun 18:23 NOAA-17 Titan-23G Vandenberg Meteorologie 2002-032A
26 Jun 05:36 Progress M-46 Soyuz-U Baykonur Logistiek 2002-033A
3 Jul 06:47 Contour Delta-2 Cape Canaveral Komeetsonde 2002-034A
5 Jul 23:22 Stellat-5
NStar-C
Ariane-5G Kourou Communicatie
Communicatie
2002-035A
2002-035B
8 Jul 06:36 Kosmos-2390
Kosmos-2391
Kosmos-3M Plesetsk Communicatie
Communicatie
2002-036A
2002-036B
25 Jul 15:13 Kosmos-2392 Proton-K Baykonur Aardobservatie 2002-037A

Bericht uit de ruimte – Nummer 17

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Ongeluk op Baykonur

Een ongeluk op de Russische raketbasis Baykonur in Kazachstan heeft op 12 mei acht dakwerkers het leven gekost.
De dakwerkers waren bovenop het zeventig meter hoge Gebouw 112 aan het werk toen het dak en een gedeelte van de muren plotseling instortten. De dakwerkers moeten op slag dood zijn geweest. Reddingswerkers zijn er in geslaagd zeven lichamen te bergen: tot op het moment van schrijven is het achtste onbereikbaar omdat delen van Gebouw 112 op instorten staan.
In Gebouw 112 was de Russische space shuttle Buran samen met een Energia raket opgeslagen. Zowel de Buran als de Energia werden zwaar beschadigd door het neervallende puin. Het gaat hier om de vluchtwaardige Buran (nummer 1.01) en niet om een testexemplaar zoals in diverse krantenartikelen werd vermeld. Buran 1.01 maakte in november 1988 een geslaagde onbemande testvlucht. Na twee banen om de aarde, maakte de Buran een perfecte automatische landing. Toen kort daarna de Sovjet-Unie uit elkaar viel, was er geen geld meer voorhanden voor het Buran programma, en bleef het bij die ene onbemande testvlucht. De Buran 1.01 werd samen met een nog ongebruikte Energia raket in Gebouw 112 opgeslagen, omdat dat als de meest veilig locatie werd beschouwd.
Op 20 mei maakte de onderzoekscommissie van de Russische staat bekend dat het ongeluk veroorzaakt was door meer dan tien ton dekbedekkingsmateriaal dat op het dak geplaatst was. Er zijn geen plannen om de grote hal van Gebouw 112 te herbouwen. De lage hallen van het complex, die gebruikt worden door TsSKB-Progress (en Starsem) en gering beschadigd werden, zullen waarschijnlijk wel hersteld worden.

Mensen in de ruimte

Momenteel wordt het International Space Station bewoond door de Rus Yuri Onufrienko en de Amerikanen Carl Walz en Daniel Bursch. Zij vormen de vierde expeditie die al sinds december vorig jaar aan boord van het ruimtestation is. Hun verblijf zit er bijna op: halverwege juni zullen zij met de bezoekende shuttle Endeavour naar de aarde terugkeren. De Endeavour zal nieuwe voorraden, experimenten en de vijfde expeditie op het ISS afleveren. De lancering van de Endeavour is gepland voor donderdag 30 mei tussen 20 en 24 uur GMT (i.v.m. de mogelijkheid van terroristische aanslagen zal NASA een precieze lanceertijd ongeveer een dag eerder bekend maken).

Kunstmanen en satellieten

Op 15 mei plaatste een Long March-4B raket twee Chinese kunstmanen in een baan om de aarde. Het ging om de weersatelliet Fengyun-1D en de oceaan observatie satelliet Haiyang-1. Fengyun-1D is de eerste van in totaal vijf weersatellieten die gebruikt zullen worden voor lange termijn weersvoorspellingen ten behoeve van de Olympische Spelen die in 2008 in China gehouden worden. Haiyung-1 is de eerste oceaan observatie satelliet van China, en fungeert als proefmodel voor latere soortgelijke satellieten. De lancering vond plaats vanaf de basis Taiyuan in de noordelijke provincie Shanxi.

De experimentele communicatie satelliet van ESA, Artemis, is langzaam maar zeker op weg naar een geostationaire baan op 36.000 kilometer boven het aardoppervlak. Toen de satelliet in juli vorig jaar werd gelanceerd, zorgde een fout aan de tweede trap van de Ariane-5 raket ervoor dat de satelliet in een te lage baan terecht kwam. Met de chemische motoren aan boord van Artemis slaagde men erin de meer dan 600 miljoen euro kostende satelliet in een 31.000 kilometer hoge baan te manoeuvreren.
Vluchtleiders begonnen toen plannen te ontwikkelen om de experimentele ionenaandrijving, eigenlijk bedoeld voor de standregeling van de satelliet, te gebruiken om het resterende verschil in hoogte te compenseren. Hoewel de stuwkracht van een ionenaandrijving zeer laag is, kan deze gedurende maanden achtereen gebruikt worden. Op 19 februari jongstleden werden de ionenmotoren gestart en sindsdien is de satelliet al duizend kilometer hoger geklommen. Zoals het er nu naar uitziet zal Artemis voor het einde van het jaar een geostationaire baan bereiken.

Recente lanceringen

Datum Tijd Satelliet Draagraket Lanceerplaats Opmerkingen IntNat. Nr.
4 Mei 01:31 SPOT-5
Idefix
Ariane-42P Kourou Aardobservatie
Amateurradio
2002-021A
2002-021B
4 Mei 09:45 Aqua Delta-2 Vandenberg Aardobservatie 2002-022A
7 Mei 17:00 DirecTV-5 Proton-K Baykonur Communicatie 2002-023A
15 Mei 01:50 Fengyun-1D
Haiyang-1
CZ-4B Taiyuan Meteorologie
Aardobservatie
2002-024A
2002-024B

Bericht uit de ruimte – Nummer 16

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op donderdag 25 april vertrok om 06:26 uur GMT het volgende bezoek voor de ruimtebewoners Yuri Onufrienko, Carl Walz en Daniel Bursch aan boord van het International Space Station. Op dat moment vertrok vanaf de Russische lanceerbasis Baykonur in Kazachstan een raket met onder de neuskap het ruimteschip Soyuz TM-34. Aan boord van de capsule waren de Russische kosmonaut Yuri Gidzenko, de Italiaan Roberto Vittori en de Zuid-Afrikaanse toerist Mark Shuttleworth. Die laatste had maar liefst 22 miljoen euro moeten betalen voor zijn reisje. Negen minuten na de lancering was de Soyuz in haar baan om de aarde en begon de twee dagen durende jacht op het ISS.
Om 07:55 uur GMT op 27 april koppelde de Soyuz TM-34 langs automatische weg aan de radiale koppelpoort van de Zarya module van het ISS. Anderhalf uur later werden de luiken geopend en konden de twee bemanningen elkaar begroeten. Nog diezelfde dag begonnen de zes ruimtevaarders aan het wetenschappelijke programma, dat genoemd was naar de Italiaanse ontdekkingsreiziger Marco Polo. Hoewel Shuttleworth officieel te boek stond als toerist, keek hij niet alleen uit het raampje maar voerde ook experimenten uit voor wetenschappers in zijn vaderland.
Op 4 mei zat het bezoekje erop en maakten de drie gasten zich op om naar de aarde terug te keren. Op 5 mei om 00:31 uur GMT ontkoppelden Gidzenko, Vittori en Shuttleworth de Soyuz TM-33, waarin zij plaats hadden genomen, van de Pirs module van het station. Er was een goede reden voor dit ‘stuivertje wisselen’; nu hadden de vaste bewoners weer de beschikking over een verse Soyuz capsule en was de Pirs luchtsluis weer beschikbaar voor ruimtewandelingen. Een paar uur later, om 03:52 uur GMT, maakte de Soyuz TM-33 een behouden parachute landing 25 kilometer ten zuidoosten van de stad Arkalyk.

De kans dat onze landgenoot Andre Kuipers binnen een afzienbare tijd een ruimtevlucht zal gaan maken is een stuk kleiner geworden, nadat minister Zalm eind april bekend maakte daar geen geld voor uit te willen trekken. De enthousiaste Kuipers zou in het voorjaar van 2003 per Russische Soyuz een acht- tot tiendaagse vlucht naar het International Space Station maken, maar dat zal nu waarschijnlijk enkele jaren worden uitgesteld.
In tegenstelling tot een ‘echte ruimtetoerist’ zou Nederland maar 7,5 miljoen euro op tafel moeten leggen voor de vlucht; het restbedrag wordt betaald door de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. In oktober zal de Belg Frank de Winne een soortgelijke vlucht in een Russische Soyuz maken.

Kunstmanen en satellieten

De Franse aardobservatie satelliet SPOT-5 werd op 4 mei door een Ariane-42P raket, de versie uit de Ariane-4 familie met twee opduwers op vaste brandstof, gelanceerd. Negentien minuten na de lancering kwamen de derde trap en SPOT-5 in een zonsychrone baan over de polen van de aarde. De hoogte van de baan boven het aardoppervlak varieerde tussen 794 en 813 kilometer. De hoek tussen het baanvlak en de evenaar was 98,74 graden. De door Astrium/Toulouse gebouwde SPOT-5 heeft een massa van drie ton, en het belangrijkste instrument aan boord is de HRVIR camera voor opnamen van de aarde met een resolutie van 2,5 meter.
De Idefix amateur radio apparatuur, bevestigd aan de derde trap van de Ariane raket, kwam samen met die trap in eenzelfde baan als SPOT-5. De Idefix apparatuur zal gebruikt worden door AMSAT-F, de Franse tak van de wereldwijde amateur radio organisatie.
Na deze lancering zijn er nog maar vier Ariane-4 vluchten gepland, waarna de Ariane-5 de scepter definitief zal overnemen.

Nog een aardobservatie satelliet werd een paar uur na de SPOT-5 gelanceerd. Het ging om Aqua van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. Aqua werd door een Delta-2 raket vanaf de basis Vandenberg op de westkust van de Verenigde Staten. De satelliet kwam in een baan tussen 676 en 687 kilometer hoogte, onder een hoek van 98,2 graden met de evenaar.
Aqua, gebouwd door TRW, heeft een massa van 2934 kilogram, en zal voornamelijk gebruikt worden om de waterhuishouding (oceaan, landwater, waterdamp en ijs) van de aarde te bestuderen.

Eindelijk werd op 7 mei de communicatie satelliet DirecTV-5 gelanceerd. De lancering vond plaats met een Proton-K raket vanaf de basis Baykonur in Kazachstan. Zeseneenhalf uur na de lancering leverde de Proton de satelliet af in een geostationaire overgangsbaan. Later zou DirecTV-5 haar eigen motor gebruiken om een geostationaire baan op 119 graden westerlengte te bereiken, waar de satelliet lijkt stil te hangen ten opzichte van het aardoppervlak. De lancering van de DirecTV-5 was oorspronkelijk gepland voor 2000, maar een bedrijfsovername, en het geen voorhanden zijn van een plaats op een Atlas-2AS raket, maakte het noodzakelijk om naar een Proton raket als lanceervoertuig over te stappen. Terwijl de satelliet gereed werd gemaakt voor de Proton-vlucht, ontstonden niet nader genoemde technische problemen met de satelliet die voor nog eens zes maanden extra vertraging zorgden.

Recente lanceringen

Datum Tijd Satelliet Draagraket Lanceerplaats Opmerkingen IntNat. Nr.
1 Apr 22:07 Kosmos-2388 Molniya Plesetsk Militair 2002-017A
8 Apr 20:19 Atlantis STS-110
S0-Truss
Shuttle KSC Ruimteveer
Module
2002-018A
16 Apr 23:02 NSS-7 Ariane-44L Kourou Communicatie 2002-019A
25 Apr 06:26 Soyuz TM-34 Soyuz-U Baykonur Bemand 2002-020A
4 Mei 01:31 SPOT-5
Idefix
Ariane-42P Kourou Aardobservatie
Amateurradio
2002-021A
2002-021B
4 Mei 09:45 Aqua Delta-2 Vandenberg Aardobservatie 2002-022A
7 Mei 17:00 DirecTV-5 Proton-K Baykonur Communicatie 2002-023A

Bericht uit de ruimte – Nummer 15

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Maandag 8 april werd de space shuttle Atlantis gelanceerd met zeven astronauten aan boord: Michael Bloomfield (commandant), Stephen Frick (piloot), Rex Walheim, Ellen Ochoa, Lee Morin, Jerry Ross en Steven Smith. Jerry Ross maakte zijn zevende ruimtevlucht en vestigde hiermee een nieuw record. Twee dagen later koppelde de Atlantis aan het International Space Station. Twee uur later werden de zeven astronauten van de Atlantis begroet door Yuri Onufrienko, Carl Walz en Daniel Bursch, die al sinds december 2001 aan boord van het station wonen.
Op 11 april begonnen de twee bemanningen met hun belangrijkste opdracht: de installatie van het S0-Truss. Het S0-Truss is een grote balk van 13,4 meter lengte, 4,6 meter breed en een massa van 12.247 kilogram, en vormt het centrale element van de grote balk waaraan later de Amerikaanse zonnepanelen worden bevestigd. Gedurende latere vluchten dus aan weerszijde van de S0-Truss nog eens vier delen bevestigd worden. Ellen Ochoa gebruikte de robotarm Canadarm2 om het S0-Truss voorzichtig uit het vrachtruim van de Atlantis te halen. Vervolgens werd het S0-Truss element bovenop de Destiny module geplaatst. Het element werd tijdelijk verankerd op de zogenaamde Lab Cradle Assembly.
Terwijl Ochoa met de robotarm aan het werk was, waren Smith en Walheim bezig hun ruimtepakken aan te trekken. Enkele minuten nadat de S0 op de Lab Cradle Assembly was geplaatst verlieten Smith en Walheim de Quest luchtsluis. Tijdens hun 7 uur en 48 minuten durende uitstapje, bevestigden ze twee van de vier balken die de S0-Truss stevig aan de Destiny module moeten verbinden. Vervolgens werden de electrische en koelmiddel verbindingen aangesloten tussen het Truss en de rest van het station.
Op 13 april voerden Jerry Ross en Lee Morin de tweede ruimtewandeling uit. Tijdens dit uitstapje, die 7 uur en 30 minuten duurden bevestigden ze de twee laatste steunbalken tussen de Destiny module en het S0-Truss. Ook werden de pinnen, die de S0-Truss tijdens de lancering stevig in het vrachtruim van de shuttle verankerd hadden, verwijderd.
Steve Smith en Rex Walheim gingen een dag later weer naar buiten. Hun belangrijkste taak was om de electrische bedrading van de Canadarm2 aan te passen, zodat deze robotarm op de transporter gebruikt kan worden. De transporter is een wagentje dat zich kan verplaatsen over rails op het S0-Truss. Later kan hiermee de robotarm over de gehele lengte van het Truss tot aan de grote zonnepanelen verreden worden. Deze derde ruimtewandeling nam 6 uur en 27 minuten in beslag.
Op 15 april werd een eerste test met de transporter uitgevoerd. Op afstand werd het wagentje naar verschillende posities op het S0-Truss gecommandeerd. Hoewel er in het begin een probleem was met het correct herkennen van de positie over het railstraject, werd de test succesvol afgerond.
Het luik van de Quest luchtsluis zwaaide op 16 april voor de vierde en laatste keer tijdens deze shuttlevlucht open. Jerry Ross en Lee Morin maakten een 6 uur en 37 minuten durende ruimtewandeling, gedurende welke ze een ladder tussen Quest en het S0-Truss monteerden. Deze ladder zal toekomstigste ruimtewandelaars in staat stellen, snel het Truss te bereiken. Ook werden enkele lampen en shock absorbers geïnstalleerd.
Met deze laatste ruimtewandeling waren alle taken van de Atlantis bemanning voltooid. Op 17 april namen ze afscheid van Yuri Onufrienko, Carl Walz en Daniel Bursch, die pas begin juni weer naar de aarde zullen terugkeren. Nadat de luiken gesloten waren, ontkoppelde de Atlantis en verwijderde zich. Na een veilige afstand te hebben bereikt, werd nog een inspectierondje om het ISS gevlogen, waarna de shuttle zich verwijderde.
Om 16:27 uur GMT op 19 april landde de Atlantis op de verharde baan van het Kennedy Space Center in Florida.

Op 20 april vlogen de drie ISS bewoners hun Soyuz TM-33 capsule van de Zarya naar de Pirs module. Dit zal de Soyuz TM-34 eind april in staat stellen aan de Zarya module te koppelen, waar doorgaans het Soyuz reddingsschip is aangemeerd. Omdat de bemanning die met de TM-34 naar het station zullen vliegen, met de TM-33 weer naar de aarde zullen terugkeren, is daarna de Pirs luchtsluis weer beschikbaar voor gebruik.

Op 12 april was het precies 41 jaar geleden dat de eerste bemande ruimtevlucht plaatsvond. De Rus Yuri Gagarin maakte toen een enkel rondje om de aarde in zijn Vostok-1 capsule. Die vlucht duurde 108 minuten.

Kunstmanen en satellieten

De communicatiesatelliet NSS-7 werd op 16 april door een Ariane-4 raket in een geostationaire overgangsbaan gebracht. De NSS-7 is eigendom van het in Den Haag gevestigde New Skies Satellite, zodat in de media van een ‘Nederlandse’ satelliet bericht werd. New Skies werd echter in 1998 opgericht als een dochteronderneming van Intelsat. De NSS-7 zal zichzelf in een geostationaire baan op 21,5 graden Westerlengte manoeuvreren. De satelliet is gebouwd door Lockheed Martin.

Recente lanceringen

Datum Tijd Satelliet Draagraket Lanceerplaats Opmerkingen IntNat. Nr.
1 Mrt 01:08 Envisat Ariane-5G Kourou Aardobservatie 2002-009A
1 Mrt 11:22 Columbia STS-109 Shuttle KSC Ruimteveer 2002-010A
8 Mrt 23:59 TDRS-I Atlas-2AS Cape Canaveral Communicatie 2002-011A
17 Mrt 10:21 GRACE F-1
GRACE F-2
Rokot Plesetsk Wetenschap
Wetenschap
2002-012A
2002-012B
19 Mrt 22:28 Kolibry-2000 Progress M1-7 Wetenschap 2001-051C
21 Mrt 20:13 Progress M1-8 Soyuz-FG Baykonur Logistiek 2002-013A
25 Mrt 14:15 Shenzhou-3 CZ-2F Jiuquan Prototype 2002-014A
29 Mrt 01:29 Astra-3A
JSCAT-8
Ariane-44L Kourou Communicatie
Communicatie
2002-015A
2002-015B
30 Mrt 17:25 Intelsat-903 Proton-K Baykonur Communicatie 2002-016A
1 Apr 22:07 Kosmos-2388 Molniya Plesetsk Militair 2002-017A
8 Apr 20:19 Atlantis STS-110
S0-Truss
Shuttle KSC Ruimteveer
Module
2002-018A
16 Apr 23:02 NSS-7 Ariane-44L Kourou Communicatie 2002-019A

Bericht uit de ruimte – Nummer 14

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op zondag 24 maart koppelde om 20:58 uur GMT de Progress M1-8 aan de achterste koppelpoort van de Zvezda woonmodule van het International Space Station. De Progress M1-8 was drie dagen eerder vanaf de Russische basis Baykonur in Kazachstan gelanceerd met nieuwe voorraden voor de vierde expeditie, bestaande uit de Rus Yuri Onufrienko en de Amerikanen Carl Walz en Daniel Bursch. De dagen erna waren zij druk bezig met het uitladen van de voorraden en het opbergen ervan op diverse plaatsen in het ruimtestation, terwijl zij ook een oogje op de lopende experimenten hielden. De Progress M1-8 bracht 2,4 ton aan nuttige lading naar het station, zoals brandstof, voedsel, water, zuurstof, documentatie en Italiaanse en Zuidafrikaanse experimenten. Nadat de Progress M1-8 was aangekoppeld bedroeg de massa van het ISS 137,4 ton.
Dinsdag 26 maart was de 110-de dag in de ruimte voor de drie bewoners. Twee dagen later werd de robotarm van het station aan een test onderworpen ter voorbereiding van de installatie van het S0-Truss, dat in april door de shuttle Atlantis naar het ruimtestation zal worden gebracht.

De Volksrepubliek China lanceerde de derde onbemande testvlucht van een Shenzhou capsule op 25 maart. De lancering vond plaats om 14:15 uur GMT vanaf de basis Jiuquan in het noordwesten van China, en werd gadegeslagen door de Chinese president Jiang Zemin. Tien minuten later kwam de tweede trap en de Shenzhou in een baan om de aarde tussen 197 en 326 kilometer hoogte. De baan maakte een hoek van 42,4 graden met de evenaar. Kort daarna scheidde de Shenzhou zich van de tweede trap af. Rond 21:20 uur GMT had de Shenzhou met haar eigen motor haar baan verhoogd naar tussen 332 en 337 kilometer.
Net als de Russische Soyuz bestaat de Shenzhou uit een motorsectie, een terugkeercapsule en een baanmodule. De ruimtevaarders zitten tijdens lancering en landing in de terugkeercapsule. De capsule biedt waarschijnlijk ruimte aan drie inzittenden. De baanmodule stelt de ruimtevaarders meer leefruimte ter beschikking voor bijvoorbeeld het uitvoeren van experimenten. Op 1 april werd de baanmodule afgestoten en begon het overblijvende deel van de Shenzhou aan de landing. De baanmodule, waarin verschillende experimenten zijn ondergebracht, zal waarschijnlijk nog zo’n zes maanden in de ruimte blijven. De terugkeercapsule maakte om 8:51 uur GMT een geslaagde parachutelanding op de graslanden van Binnen-Mongolië.

Op 4 april werd de space shuttle Atlantis volgetankt voor de lancering die later voor die dag gepland stond. Anderhalf uur na het begin van het tanken, ontstond er een groot lek in een van de brandstofleidingen van het lanceerplatform. Vloeibare waterstof gutste langs het platform, en door puur geluk vond er geen spontane explosie plaats. Zo’n explosie had waarschijnlijk de Atlantis en het lanceerplatform vernietigd. Gelukkig waren er geen mensenlevens in gevaar gebracht omdat het lanceerplatform onbemand is gedurende het tanken. Later stelden technici vast dat een las onder de extreem koude temperatuur van de vloeibare waterstof opengescheurd was. De lancering van de Atlantis is uitgesteld naar 8 april zodat de leiding kan worden gerepareerd. De lancering zal plaatsvinden tussen 18 en 20 uur GMT (20 en 22 uur Nederlandse zomertijd).

Kunstmanen en satellieten

Op 25 en 26 maart nam de Europese Transportraad de definitieve beslissing om door te gaan met het Galileo project. Galileo bestaat uit een dertigtal satellieten in 23.600 kilometer hoge banen om de aarde. Het Galileo navigatiesysteem moet Europa onafhankelijk maken van het Amerikaanse GPS-systeem, dat nu veelal gebruikt wordt. Met het Galileo systeem is ook de civiele gebruiker in staat zijn positie tot op één meter nauwkeurig te bepalen, wat met het GPS-systeem alleen aan militaire gebruikers is voorbehouden. Galileo moet in 2008 operationeel worden.

Een Ariane-44L raket, de versie met vier opduwraketten op vloeibare brandstof, bracht op 29 maart twee communicatie satellieten in een geostationaire baan. Astra-3A is gebouwd door Boeing en is eigendom van het in Luxemburg gevestigde SES. De satelliet heeft een massa van 1495 kilogram, waarvan de helft brandstof. De tweede satelliet, JCSAT-8, is eigendom van Japan Satellite, en zal de oude JCSAT-2 vervangen. Ook JCSAT-8 is gebouwd door Boeing, en weegt 2600 kilogram. Hiervan is 1400 kilogram brandstof.

Rusland meest krachtige operationele raket, de Proton, vloog op 30 maart weer een commerciële missie. De Proton bracht de communicatie satelliet Intelsat-903 in een geostationaire baan. De Intelsat kunstmaan is gebouwd door SS/Loral en heeft een massa van 4726 kilogram. Zonder brandstof weegt de satelliet 2350 kilogram.

De Russische Kosmos-2388 werd op 1 april in een sterk elliptische baan gebracht door een Molniya-M raket. De lancering vond plaats vanaf Plesetsk in Noord-Rusland. Kosmos-2388 is een satelliet die lanceringen wereldwijd moet registreren, zodat militaire acties of vijandelijke aanvallen in een vroeg stadium vastgesteld kunnen worden. Er zijn geen gegevens bekend over de precieze baan waarin de Kosmos-2388 in terecht is gekomen. De satelliet is gebouwd door Lavochkin.

Op 6 april werd de Hubble Space Telescope weer volledig operationeel verklaard. De Hubble is in maart bezocht door de shuttle Columbia, en werd toen aan een grote onderhoudsbeurt onderworpen.

Het zonnestelsel in

Cassini heeft op 3 april een kleine koerscorrectie uitgevoerd. De manoeuvre was meer bedoeld om de motor in een goede conditie te houden, dan om de baan aan te passen. De hoofdmotor werd gedurende 9,8 seconden ontstoken. Cassini bevindt zich nu tussen Jupiter en Saturnus en heeft bijna drie miljard kilometer afgelegd sinds haar lancering in oktober 1997. Op 1 juli 2004 zal de sonde in een baan rond de geringde planeet moeten komen. Later zal Cassini de in Europa gebouwde Huygens-sonde loslaten, die op 14 januari 2005 in de atmosfeer van de Saturnusmaan Titan moet afdalen.

Recente lanceringen

Datum Tijd Satelliet Draagraket Lanceerplaats Opmerkingen IntNat. Nr.
1 Mrt 01:08 Envisat Ariane-5G Kourou Aardobservatie 2002-009A
1 Mrt 11:22 Columbia STS-109 Shuttle KSC Ruimteveer 2002-010A
8 Mrt 23:59 TDRS-I Atlas-2AS Cape Canaveral Communicatie 2002-011A
17 Mrt 10:21 GRACE F-1
GRACE F-2
Rokot Plesetsk Wetenschap
Wetenschap
2002-012A
2002-012B
19 Mrt 22:28 Kolibry-2000 Progress M1-7 Wetenschap 2001-051C
21 Mrt 20:13 Progress M1-8 Soyuz-FG Baykonur Logistiek 2002-013A
25 Mrt 14:15 Shenzhou-3 CZ-2F Jiuquan Prototype 2002-014A
29 Mrt 01:29 Astra-3A
JSCAT-8
Ariane-44L Kourou Communicatie
Communicatie
2002-015A
2002-015B
30 Mrt 17:25 Intelsat-903 Proton-K Baykonur Communicatie 2002-016A
1 Apr 22:07 Kosmos-2388 Molniya Plesetsk Militair 2002-017A

Bericht uit de ruimte – Nummer 13

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

De space shuttle Columbia keerde op dinsdag 12 maart terug naar de aarde. Om 9:31 uur GMT landde de oudste shuttle met haar zeven bemanningsleden op de verharde baan van het Kennedy Space Center in Florida. Hiermee kwam een eind aan missie STS-109, de vierde onderhoudsbeurt van de Hubble ruimtetelescoop.

Enkele uren later begon een paar kilometer van de landingsbaan, de space shuttle Atlantis aan het eerste deel van haar reis naar de ruimte. De Atlantis werd samen met haar twee opduwraketten en de grote brandstoftank op het mobiele lanceerplatform naar de zes kilometer verderop gelegen lanceerplaats gereden. Na een reis van bijna zes uur arriveerde de shuttle op lanceerplaats 39B, vlakbij de Atlantische kustlijn.
Op 4 april zal de shuttle Atlantis gelanceerd worden voor missie STS-110. Gedurende deze elfdaagse vlucht zal de S0-Truss (het centrale deel van de grote balk voor de zonnepanelen) met de Mobile Transporter aan het ISS bevestigd worden. De zeven astronauten aan boord van de shuttle zullen het eerste bezoek zijn voor de Expeditie-4 die nu aan boord van het station is.

Aan boord van het ruimtestation ISS waren de Rus Yuri Onufrienko en de Amerikanen Carl Walz en Daniel Bursch druk bezig om de vrachtcapsule Progress M1-7 vol te laden met afval en ongebruikte spullen. Op 19 maart werden de luiken tussen de Progress M1-7 en het station gesloten en even later ontkoppelde het vrachtschip. Terwijl de Progress M1-7 zich van het station verwijderde, werd een klein satellietje, Kolibry-2000, uitgezet. Dit 20,5 kilogram satellietje, beschikt over een deetjesdetector en een magnetometer om de ruimte direct boven Europa en Australië te onderzoeken. Ook zullen fysische processen in de stralingsgordels en het magnetisch veld van de aarde onderzocht worden. Nadat de Kolibry was uitgezet ontstak de Progress M1-7 zijn motoren en verbrandde even later in de bovenste lagen van de aardatmosfeer boven de Grote Oceaan.

Op 21 maart werd de Progress M1-8 gelanceerd. Op zondag 24 maart zal dit vrachtschip vastmaken aan de Zvezda module van het ruimtestation. Inmiddels is bekend geworden dat het verblijf van Onufrienko, Walz en Bursch aan boord van het ISS drie weken langer zal gaan duren. De lancering van de shuttle Endeavour, waarmee het drietal terug naar de aarde zal keren, is uitgesteld van 6 mei naar omstreeks 31 mei. Dit om de bemanning van de Endeavour extra trainingstijd te geven nadat vorige week besloten is om een van de scharnieren van de Canadese robotarm van het ruimtestation te vervangen. Hiervoor moet een extra ruimtewandeling gemaakt worden. Dit scharnier heeft al problemen gegeven sinds de arm geïnstalleerd werd in mei 2001. NASA gaat ervan uit dat de armproblemen de installatie van de S0-Truss volgende maand, niet zullen beïnvloeden, zodat de vlucht van de Atlantis gewoon door kan gaan.

De Chinese krant Wen Wei Po meldde op vrijdag 22 maart dat de derde testvlucht van de bemanbare Shenzhou capsule binnen enkele dagen van start zou kunnen gaan. Net als de twee eerdere testvluchten, in november 1999 en januari 2001, zal ook de Shenzhou-3 onbemand zijn. Onbevestigde bronnen meldden dat de eerste bemande vlucht van de Shenzhou staat gepland voor volgend jaar. Dan zal China na Rusland en de Verenigde Staten, de derde natie worden die zelfstandig een bemande ruimtereis onderneemt.

Kunstmanen en satellieten

De realisatie van het netwerk van Europese navigatiesatellieten, Galileo, is tijdens de ministerconferentie op 15 en 16 maart in Barcelona, weer een stap dichterbij gekomen. De verantwoordelijke staatshoofden en ministers hebben de Transportraad gevraagd om, tijdens hun volgende bijeenkomst op 25 en 26 maart, de nodige beslissingen te nemen en fondsen vrij te maken. Galileo bestaat uit een dertigtal satellieten in 23.600 kilometer hoge banen om de aarde. Het Galileo navigatiesysteem maakt Europa onafhankelijk van het Amerikaanse GPS-systeem, dat nu veelal gebruikt wordt. Met het Galileo systeem is ook de civiele gebruiker in staat zijn positie tot op één meter nauwkeurig te bepalen, wat met het GPS-systeem alleen aan militaire gebruikers is voorbehouden. Galileo moet in 2006 of 2007 operationeel worden.

Op 17 maart werd twee satellieten gelanceerd in het kader van het GRACE project. GRACE staat voor Gravity Recovery and Climate Experiment, en is een samenwerkingsverband tussen NASA en DLR, het Duitse Lucht- en Ruimtevaart instituut. De twee door Astrium gebouwde satellieten, die elk een halve ton wegen, werden door een Rockot raket vanaf het Plesetsk kosmodroom in Noord-Rusland in een cirkelvormige baan over de polen van de aarde gebracht. Op een hoogte van 500 kilometer zal het tweetal eens in de 95 minuten om de aarde cirkelen. Beide satellieten zijn uitgerust met een afstandbepalingssysteem gebasseerd op micro-golven. Hiermee kan een verandering in de afstand tussen de twee satellieten op 10 micrometer nauwkeurig bepaald worden. Wetenschappers willen met deze gegevens het gravitatieveld van de aarde nauwkeurig in kaart brengen. De GRACE missie moet minimaal vijf jaar gaan duren.

Recente lanceringen

Datum Tijd Satelliet Draagraket Lanceerplaats Opmerkingen IntNat. Nr.
16 Jan 00:30 Milstar-5 Titan-4B Cape Canaveral Militair 2002-001A
22 Jan 23:47 Insat-3C Ariane-42L Kourou Communicatie 2002-002A
4 Feb 02:45 MDS-1
DASH
VEP-3
H-2A Tanegashima Technologie
Technologie
Technologie
2002-003A
2002-003B
2002-003C
5 Feb 20:58 HESSI Pegasus-XL Cape Canaveral Astronomie 2002-004A
11 Feb 17:43 Iridium
Iridium
Iridium
Iridium
Iridium
Delta-2 Vandenberg Communicatie
Communicatie
Communicatie
Communicatie
Communicatie
2002-005A
2002-005B
2002-005C
2002-005D
2002-005E
21 Feb 12:43 Echostar-7 Atlas-3B Cape Canaveral Communicatie 2002-006A
23 Feb 06:59 Intelsat-904 Ariane-44L Kourou Communicatie 2002-007A
25 Feb 17:26 Kosmos-2387 Soyuz-U Plesetsk Militair 2002-008A
1 Mrt 01:08 Envisat Ariane-5G Kourou Aardobservatie 2002-009A
1 Mrt 11:22 Columbia STS-109 Shuttle KSC Ruimteveer 2002-010A
8 Mrt 23:59 TDRS-I Atlas-2AS Cape Canaveral Communicatie 2002-011A
17 Mrt 10:21 GRACE F-1
GRACE F-2
Rokot Plesetsk Wetenschap
Wetenschap
2002-012A
2002-012B
19 Mrt 22:28 Kolibry-2000 Progress M1-7 Wetenschap 2001-051C
21 Mrt 20:13 Progress M1-8 Soyuz-FG Baykonur Logistiek 2002-013A