Categorie: Ruimtevaart

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op 30 oktober om 3:11 uur GMT werd vanaf de Russische basis Baykonur in Kazachstan het ruimteschip Soyuz TMA-1 gelanceerd. Aan boord van de Soyuz TMA-1 waren de Russen Sergei Zalyotin en Valentinovich Lonchakov en de Belg Frank de Winne. Negen minuten later kwam de Soyuz TMA-1 in een baan om de aarde tussen 202 en 259 kilometer hoogte. De hoek met de evenaar bedroeg 51,6 graden en de omlooptijd 88,8 minuten. De twee daaropvolgende dagen voerde de bemanning van de Soyuz TMA-1 verschillende koerscorrecties uit om het ISS te benaderen dat zich op dat moment in een baan tussen 421 en 389 kilometer boven het aardoppervlak bevond. Hoofddoel van de missie was om de oudere Soyuz TM-34 uit te wisselen die al sinds april aan het ruimtestation gekoppeld zit.

De Soyuz-TMA is een licht aangepaste versie van de Soyuz-TM capsule zoals die sinds 1986 werd gebruikt. Zo heeft de Soyuz-TMA een licht gewijzigd interieur waardoor langere personen in de capsule kunnen plaatsnemen. Dit was een noodzakelijke aanpassing omdat de Soyuz capsule als reddingsboot fungeert voor de internationale bemanning van het ISS, en de gemiddelde Amerikaan is immers net iets forser als zijn Russische collega. Ook werd het instrumentenpaneel vernieuwd en het remsysteem opgewaardeerd om de schok bij de parachutelanding op de Kazachse steppebodem te reduceren.

De Soyuz TMA-1 koppelde op 1 november om 5:01 uur GMT langs automatische weg aan de Pirs module van het ISS. Korte tijd later zwaaiden de luiken open en werden de drie gasten verwelkomd door de zittende ISS bemanning, bestaande uit de Russen Valery Korzun en Sergey Treshchev en de Amerikaanse Peggy Whitson. Zij vormen samen de Expeditie-5 die al sinds juni aan boord van het ruimtestation wonen. Frank de Winne zou zich gedurende zijn verblijf voornamelijk met het uitvoeren van de diverse experimenten bezighouden. In totaal werden er drieëntwintig experimenten uitgevoerd in het kader van het Odissea programma, waarvan er vier in de Microgravity Science Glovebox in de Destiny laboratoriummodule plaatsvonden.

Op zaterdag 9 november zaten de gezamenlijke werkzaamheden erop en namen de twee bemanningen afscheid van elkaar. Zalyotin, Lonchakov en De Winne namen plaats in de oude Soyuz TM-34, die aan de Zarya module gekoppeld zat, en de luiken werden gesloten. Om 20:44 uur GMT vond de ontkoppeling plaats en vervolgens verwijderde de Soyuz TM-34 zich tot enkele kilometers van het ISS. De Soyuz TM-34 maakte een geslaagde parachutelanding in Kazachstan om 00:04 uur GMT op 10 november.

Op het moment van het vertrek van de Soyuz TM-34 bevond het ISS zich in een baan met als minimale hoogte 384 en als maximale hoogte 418 kilometer boven het aardoppervlak. De hoek met de evenaar bedroeg 51,6 graden en het complex had een massa van 165,9 ton.

De lancering van de shuttle Endeavour voor missie STS-113, het laatste bezoek voor de zittende Expeditie-5, is uitgesteld in verband met een lekkende leiding die de bemanning van zuurstof moet voorzien. Naar het er nu naar uitziet zal de lancering op zaterdag 23 november plaatsvinden.

Het zonnestelsel in

De Amerikaanse ruimtesonde Stardust passeerde op 2 november de planetoïde 5535 Annefrank. De kortste nadering vond plaats om 4:50 uur GMT op een afstand van 3.300 kilometer. Annefrank is onregelmatig gevormd met een gemiddelde diameter van 4 kilometer. Stardust is nu op weg naar de komeet 81/P Wild 2, welke het op 2 januari 2004 zal passeren. Een capsule met de door Stardust verzamelde stofdeeltjes zal in januari 2006 een parachutelanding maken in Utah.

Galileo, al sinds december 1995 in een baan om Jupiter, passeerde op 5 november om 6:19 uur GMT het maantje Almathea op een hoogte van 160 kilometer. Een uur later bereikte Galileo de kortste afstand tot Jupiter gedurende deze omloop, namelijk 71.400 kilometer boven de wolkentoppen. Kort daarvoor had de computer van de sonde zichzelf al in een zogenaamde veilige modus gezet, en werden er geen metingen meer verricht. Wetenschappers hadden dit al verwacht omdat Galileo nog niet eerder zo diep de stralingsgordels van Jupiter was binnengedrongen, en de sonde had al meer dan vier keer zoveel straling gedurende de missie te verwerken gekregen als waar zij oorspronkelijk voor ontworpen was. De vluchtleiders hopen de komende twee maanden Galileo weer te kunnen activeren om tenminste de waarnemingen van Almathea over te kunnen zenden. Almathea bevindt zich dichter bij Jupiter dan de vier grote Galiaanse manen, en heeft een onregelmatige vorm met een gemiddelde doorsnede van 270 kilometer. Galileo is nu aan zijn laatste omloop om Jupiter begonnen. Op 21 september 2003 zal de sonde zijn vurig einde vinden in de dampkring van de reuzenplaneet. Hiermee hopen wetenschappers te voorkomen dat Galileo in de toekomst een mogelijke biosfeer op de maan Europa kan verontreinigen.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op 7 oktober werd de space shuttle Atlantis gelanceerd voor missie STS-112. Aan boord waren de astronauten Jeff Ashby (commandant), Pamela Melroy (piloot), Sandy Magnus, Piers Sellers, David Wolf en de Rus Fyodor Yurchikhin. Twee dagen na de lancering koppelde de Atlantis aan het International Space Station, alwaar ze verwelkomd werden door de Expeditie-5 bemanning.

Belangrijkste taak van de Atlantis bemanning was het installeren van het S1-Truss element. S1 is een deel van wat uiteindelijk de grote dwarsbalk met de zonnepanelen zal worden, en is 13,5 meter lang en weegt 15 ton. Op 10 oktober werd de S1-Truss uit het vrachtruim van de Atlantis gehaald en aan de stuurboordszijde van de in april geïnstalleerde S0-Center Truss gekoppeld. Kort daarna verlieten Dave Wolf en Piers Sellers de Quest luchtsluis voor de eerste ruimtewandeling. Tijdens het 7 uur durende uitstapje brachten ze electrische, data en koelleidingverbindingen tot stand tussen het S1 en het S0 Truss.

Op 12 oktober maakten Wolf and Sellers hun tweede ruimtewandeling. Ze maakten de koelverbindingen verder af en installeerden een externe camera. Ook werd het handkarretje CETA op de rails geïnstalleerd. In de toekomst zullen astronauten de CETA gebruiken om zichzelf en apparatuur snel en veilig langs de grote dwarsbalk te verplaatsen.

Twee dagen later vond de derde en laatste ruimtewandeling plaats. Nu verwijderden Wolf en Sellers enkele steunen die de S1 tijdens de lancering op zijn plaats in het vrachtruim van de shuttle hadden gehouden. Ook werd er een koelpomp geïnstalleerd. Eerder die dag was een van de drie radiatoren die op de S1-Truss zijn ondergebracht ontplooid tot zijn volle lengte van 22 meter. Vanaf volgend jaar zullen in totaal zes van die radiatoren de koeling van het Amerikaans/Japans/Europese deel van het ruimtestation voor hun rekening nemen.

Op 16 oktober zaten de gezamelijke activiteiten van de shuttle bemanning en de Expeditie-5 erop, en ontkoppelde de Atlantis zich van het ruimtestation. Het ISS had op dat moment een massa van 166.118 kilogram, een lengte van 51 meter (van Zvezda tot de PMA-2 adapter aan Destiny), een breedte van 72 meter gemeten over de zonnepanelen en een hoogte van 27 meter.

Twee dagen later landde de Atlantis op de verharde baan van het Kennedy Space Center in Florida.

Kunstmanen en satellieten

Op 15 oktober mislukte de lancering van de Foton-M satelliet. De draagraket, de Soyuz-U, werd vanaf de basis Plesetsk in Noord-Rusland gelanceerd, maar al enkele seconden na de start ging het mis. Toen brak een Block-D opduwraket weg van de centrale trap en viel terug naar het lanceerplatform alwaar het explodeerde. De Soyuz raket, met haar drie resterende opduwraketten, raakte vervolgens uit koers en begon te slingeren totdat de raket  29 seconden na de start ontplofte. De restanten van de 350 ton zware raket kwamen op enkele honderden meters van het lanceerplatform neer. Daarbij kwam een twintigjarige Russische militair om het leven. Ook ontstond door het ongeluk een korte maar hevige bosbrand.
De Soyuz raket had de 4,5 ton wegende Foton-M satelliet in een bijna polaire baan om de aarde moeten brengen. Hoewel de Foton van origine een Russische satelliet is, waren er ook 44 Europese experimenten aan boord. Na twee weken had de op de Vostok gelijkende capsule weer een parachutelanding op aarde moeten maken. De Foton-M en al haar experimenten gingen bij de mislukte lancering verloren.

De Europese astronomische satelliet Integral werd op 17 oktober door een Russische Proton raket succesvol in de ruimte gebracht. Integral is een van de zwaarste Europese satellieten tot nu toe: meer dan vier ton en vijf meter hoog. Integral zal waarnemingen gaan doen aan de gammastraling van hemellichamen en heeft daarvoor twee belangrijke instrumenten; een spectrograaf en een camera geplaatst achter een gammatelescoop. Door zijn sterk elliptische 72-uurs baan tussen 10.000 en 150.000 kilometer hoogte boven het aardoppervlak, bevindt Integral zich het merendeel van de tijd boven de Van Allen stralingsgordels waarin gammastraling niet of slecht van doordringen. Gammastraling wordt geproduceerd bij de meest energierijke processen in het heelal zoals in de centra van sterrenstelsel en zwarte gaten.

China lanceerde op 27 oktober een aardobservatiesatelliet onder de naam Zi Yuan-2. De 1,5 ton wegende kunstmaan werd door een Lange Mars-4B vanaf Taiyun in Noord-China gelanceerd. Zi Yuan-2 zal voornamelijk de natuurlijke grondstoffenvoorraad van China in kaart brengen en helpen bij rampenbestrijding. Dit is de tweede Chinese satelliet die onder de naam Zi Yuan-2 wordt gelanceerd; de eerste werd in oktober 1999 in een baan om de aarde gebracht en experts denken dat het indertijd om een meer militaire missie ging.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op maandag 16 september werd Peggy Whitson, die samen met de Russen Valery Korzun en Sergey Treshchev al sinds juni aan boord van het ISS verblijft, door het hoofd van NASA, Sean O’Keefe, benoemd tot Science Officer, oftewel wetenschapsofficier. O’Keefe meldde tegelijkertijd dat alle volgende expedities naar het ISS een wetenschapsofficier zullen hebben, en dat deze persoon de eindverantwoordelijkheid draagt voor alle (Amerikaanse) experimenten die aan boord van het station zullen worden uitgevoerd.

Op 29 september kondigde zich het eerste bezoek aan voor de Expeditie-5, toen de onbemande bevoorradingscapsule Progress M1-9 aan de Zvezda module van het ruimtestation koppelde. De Progress M1-9 had meer dan twee ton aan voorraden en brandstof aan boord. De drie ruimtevaarders begonnen met het overladen van de spullen naar de Zarya module. Daar werden deze spullen zolang opgeslagen, omdat het grootste deel gebruikt zal worden door de zesde expeditie.

De koppeling van de Progress M1-9 kwam enkele dagen nadat het bedrijf Energia, dat de Soyuz en Progress capsules bouwt, bekend maakte dat het geen voldoende financiële middelen had om het ISS programma langer te blijven steunen. De Russische ruimtevaartorganisatie had namelijk de rekening nog niet betaald. Energia waarschuwde dat als de situatie niet snel zal verbeteren Rusland hun aandeel in de logistieke operaties ten behoeve van het ISS niet meer zal kunnen nakomen.

De shuttle Atlantis zou op 2 oktober gelanceerd worden, maar het weer gooide roet in het eten. Terwijl op de lanceerbasis in Florida het zonnetje scheen, naderde de orkaan Lili het vluchtleidingscentrum in Houston, Texas. Houston droeg de leiding over het ISS over aan het Russische vluchtleidingscentrum in Moskou tot na de orkaan enkele dagen later gepasseerd was. Gelukkig voor de vluchtleiders had het centrum in Houston door de orkaan nagenoeg geen schade opgelopen. De lancering van de Atlantis werd vervolgens vastgesteld voor 7 oktober.

Kunstmanen en satellieten

De Spaanse communicatiesatelliet Hispasat-1D werd op 18 september door een Atlas-2AS raket gelanceerd. Achtentwintig minuten na de lancering werd de satelliet in de geplande geostationaire overgangsbaan geplaatst. Hispasat-1D gebruikte vervolgens zijn eigen motor om zijn geostationaire positie op 30 graden Westerlengte te bereiken waar de kunstmaan stil lijkt te hangen ten opzichte van de aarde. De satelliet is gebouwd door Alcatel in Frankrijk, en zal de komende vijftien jaar digitale televisie- en datatransmissies gaan verzorgen. Europa, Noord-Afrika, het Midden-Oosten en de Oostelijke rand van Noord-Amerika worden door de satelliet bestreken.

Op 26 september werd een Russische navigatiesatelliet, de Nadezhda-M, door een Kosmos-3M raket in een baan om de aarde gebracht. De lancering vond plaats vanaf de basis Plesetsk. Nadezhda-M kwam in een bijna cirkelvormige baan tussen 987 en 1.022 kilometer. De inclinatie bedroeg 83 graden. Naast navigatieapparatuur is de satelliet ook uitgerust met een transponder bedoeld voor communicatie ten behoeve van reddingsoperaties op zee en in afgelegen gebieden.

Op 4 oktober was het precies 45 jaar geleden dat de eerste kunstmaan, de Sputnik-1, door de Sovjet-Unie werd gelanceerd.

Het zonnestelsel in

Om even terug te komen op het bericht in de vorige nieuwsbrief; het object dat in een uitzonderlijk hoge baan om de aarde ontdekt was en vermoedelijk de derde trap van de Apollo-12 maanraket is. Baananalyse heeft inmiddels aangetoond dat dit object in maart 1971 uit een hoge baan om de aarde vertrokken is. Dat lijkt inderdaad een bevestiging dat het hier om de derde trap van de Apollo-12 gaat. Deze kwam na de lancering in november 1969 in een zeer ruime baan om de aarde met een periode van 43 dagen. In maart 1971, na negen of tien omlopen, passeerde de trap Lagrange-1, het punt waar de zwaartekracht van de zon en de aarde even groot zijn, en kwam vervolgens in een eigen baan om de zon. In april 2002 werd het weer ingevangen door de aarde. Omdat zijn baan iets binnen die van de aarde lag, had de derde trap 33 omlopen om de zon voltooid terwijl de aarde er 31 had gemaakt.
In juni 2003 zal de rakettrap het aarde-maan systeem weer verlaten via het Lagrange-1 punt. Waarschijnlijk zal dit object dus periodiek tussen een baan om de zon en een baan om de aarde blijven wisselen. Op de lange termijn zijn dit soort banen niet stabiel en binnen enkele millennia zal de rakettrap dan toch op de aarde of de maan te pletter slaan.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het International Space Station wordt momenteel bewoond door de de Russen Valery Korzun en Sergey Treshchev en de Amerikaanse Peggy Whitson. Zij vormen samen de vijfde expeditie die langere tijd in het ruimtestation woont en zijn sinds juni van dit jaar aan boord. Na de activiteiten geassocieerd met de twee ruimtewandelingen in augustus richtte de aandacht zich nu weer op de wetenschappelijke experimenten en de huishoudelijke taken, zoals onderhoud en het uitvoeren van kleine reparaties.

De robotarm van het station, Canadarm2, werd op donderdag 5 september aan een grondige test onderworpen met het oog op de assemblagewerkzaamheden die tijdens de volgende shuttlevlucht begin oktober zullen plaatsvinden. De robotarm doorstond de test zonder problemen. Een week later werd de arm weer gebruikt, nu om de koppelingsmechanisme aan de nadir-zijde van de Unity module te bekijken. In juni was de logistieke module Leonardo daar tijdelijk vastgekoppeld aan het ruimtestation, en nadat Leonardo was teruggebracht naar de aarde werden enkele vreemde objecten in het koppelingsmechanisme aangetroffen. Vluchtleiders zullen nu proberen om aan de hand van de gemaakte opnamen te bepalen of het mechanisme op Unity niet beschadigd is.

Op vrijdag 13 september hadden Korzun, Treshchev en Whitson precies honderd dagen in de ruimte doorgebracht. Die week werd ook het eerste experiment in de MSG glovebox, SUBSA, afgerond. In dit experiment werden semi-geleidende materialen gesmolten in een transparante oven, zodat de onderzoekers beter inzicht kunnen krijgen in de processen die zich daarbij afspelen. Doel hiervan is om uiteindelijk het aantal productiedefecten van computerchips te kunnen reduceren.

Kunstmanen en satellieten

De communicatiesatelliet Intelsat-906 werd op 6 september door een Ariane-4 raket in een geostationaire overgangsbaan geplaatst. Voor deze vlucht was de Ariane-4 uitgerust met vier opduwers op vloeibare brandstof. Zoals gewoonlijk vond de lancering plaats vanaf de Europese lanceerbasis Kourou in Frans-Guyana. Dit was de 114-de lancering van de zeer succesvolle vierde generatie Ariane raketten. In totaal zijn drie Ariane-4 lanceringen mislukt; de laatste maal was in 1995 en sindsdien hebben er achtereenvolgens 72 geslaagde lanceringen plaatsgevonden. Er zijn nog twee lanceringen van een Ariane-4 raket gepland voordat de Ariane-5 definitief haar rol zal gaan overnemen.
De nuttige lading werd keurig netjes in de geplande baan tussen 200 en 35.929 kilometer hoogte geplaatst. De hoek met de evenaar (inclinatie) bedroeg 7,0 graden. Later zal de Intelsat-906 haar eigen motor gebruiken om in de cirkelvormige baan op ongeveer 36.000 kilometer hoogte te komen. Hier is de omlooptijd van de satelliet hetzelfde als die van de aarde, zodat de kunstmaan stil lijkt te hangen ten opzichte van het aardoppervlak. Intelsat-906 zal dan op 64,15 graden Oosterlengte boven de Indische Oceaan komen te hangen. De satelliet is gebouwd door Space Systems/Loral en zal voornamelijk gebruikt worden voor telefoon-, data- en televisietransmissies tussen gebruikers in Europa, Afrika, Azië en Australië.

Op dinsdag 10 september bracht de Japnse H-2A raket twee satellieten in een baan om de aarde. Allereerst werd USERS (Unmanned Space Experiment Recovery System) in een baan tussen 440 en 455 kilometer hoogte geplaatst. De hoek met de evenaar bedroeg 30,4 graden. USERS is gebouwd door het USEF consortium voor het Japanse ministerie van economische zaken. Diverse micro-zwaartekracht experimenten zijn aan boord van de kunstmaan. Na ongeveer acht maanden zal een terugkeercapsule zich van USERS losmaken om de resultaten van diverse experimenten door middel van een parachutelanding naar de aarde terug te brengen. USERS weegt 1726 kilogram.
De tweede satelliet, Kodama genaamd, is een experimentele Japanse communicatiesatelliet. Kodama, eerder ook bekend onder het acroniem DRTS, werd door de H-2A raket in een geostationaire overgangsbaan gebracht. Later zou de satelliet haar eigen motor gebruiken om in haar definitieve geostationaire positie op 90 graden Oosterlengte te komen. DRTS zal worden gebruikt voor datatransmissie en communicatie tussen verschillende satellieten. De satelliet is gebouwd door Mitsubishi.

India heeft op 12 september een eigen weersatelliet gelanceerd onder de naam METSAT. Voor de lancering werd de PSLV raket gebruikt die ook van Indiaase makelij is. De kunstmaan is blijkbaar in een geostationaire overgangsbaan terecht gekomen wat wijst op een succesvolle lancering. Er zijn door India geen details over de lancering of de satelliet bekend gemaakt.

Het zonnestelsel in

Er is onlangs een object in een uitzonderlijke hoge baan om de aarde ontdekt, welke een uitgebrande rakettrap zou kunnen zijn. Het object beweegt zich tussen ongeveer 288.000 en 825.100 kilometer van de aarde en de hoek met de evenaar bedraagt 21 graden. Het object is rond april 2002 uit zijn baan om de zon door de aarde ingevangen. Uit de baananalyse bleek dat het object uit de directe omgeving van de aarde afkomstig zou moeten zijn en eind jaren zestig of begin jaren zeventig in een baan om de zon is geraakt. Het zou dan waarschijnlijk gaan om de derde trap van de Saturnus-5 raket die in november 1969 gebruikt is om de Apollo-12 naar de maan te sturen. De Apollo-12 voerde de tweede bemande maanlanding uit. De derde trap vloog toen langs de maan en kwam in een baan om de zon terecht. Dit zou dan de eerste maal zijn dat een kunstmatig voorwerp na een reis door de interplanetaire ruimte naar de directe omgeving van de aarde terugkeert.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Halverwege augustus woonden de Russen Valery Korzun en Sergey Treshchev en de Amerikaanse Peggy Whitson al meer dan tien weken in het International Space Station. Op 16 augustus voerden Korzun en Whitson de eerste ruimtewandeling uit tijdens deze expeditie. Gedurende hun uitstapje installeerden zij zes micro- meteoriet schilden op de Zvezda woonmodule. Deze panelen waren omhoog gebracht door de shuttle Endeavour in juni en tijdelijk op de PMA-1 adapter tussen Unity en Zarya geplaatst. De twee ruimtewandelaars gebruikten de handbediende Strela kraan om de panelen langs de Zarya module naar achteren te brengen, zodat ze op de Russische woonmodule Zvezda gemonteerd konden worden. In de toekomst zullen nog zeventien van deze micro-meteoriet schilden aan Zvezda bevestigd worden. De ruimtewandeling duurde in totaal 4,5 uur.

Op 26 augustus zwaaide het luik van de Pirs weer open voor de volgende ruimtewandeling. Valery Korzun en Sergei Treshchev verbleven deze maal 5 uur en 21 minuten buiten het ruimtestation. Tijdens hun uitstapje monteerden de twee een houder met reserve onderdelen en nieuwe handrails aan de buitenkant van het ruimtestation. Ook werden de proefmaterialen van een Japans experiment, dat aan de Zvezda module bevestigd was, uitgewisseld. Korzun en Treshchev installeerden een Russisch experiment dat de effecten van de uitlaatgassen van de stuurraketten op de buitenkant van het ruimtestation zal gaan bestuderen. Tenslotte installeerden de ruimtewandelaars voordat ze weer naar binnen gingen twee antennes voor amateur radio verbindingen.

Kunstmanen en satellieten

Op 21 augustus werd het eerste exemplaar van Lockheed Martin’s nieuwe Atlas-5 raket gelanceerd. De Atlas-5 is ontwikkeld in een door de Amerikaanse defensie gesubsidieerd programma, en wordt door International Launch Services (ILS) aangeboden voor commerciële lanceringen. (ILS is een samenwerkingsverband tussen Lockheed Martin, Krunichev en RSC Energia en biedt lanceringen met zowel de Amerikaanse Atlas als de Russische Protonraket aan.) De standaard uitvoering van de Atlas-5 bestaat uit twee trappen waarvan de bovenste trap, de Centaur, al eerder op de Atlas-2 en -3 gevlogen heeft. Ook de twee motoren, de RD-180 van Russische makelij, waren al in de Atlas-3 gebruikt. Zodoende was het enige compleet nieuwe element dat nog niet eerder tijdens een raketlancering getest was, de structuur van de eerste trap met de brandstoftanks, ook wel Common Core Booster (CCB) genoemd. Hoewel dat bij deze eerste lancering niet het geval was, kunnen aan de CCB extra opduwraketten bevestigd worden om de ladingscapaciteit te vergroten.
De Atlas-5 vloog een missie volgens het boekje en 31,5 minuten na de lancering werd de lading in een geostationaire overgangsbaan geplaatst. Het ging hier om de communicatie satelliet HotBird-6 voor het in Parijs gevestigde Eutelsat. De 3990 kilogram wegende HotBird-6 is gebouwd door Alcatel, en gebaseerd op het Spacebus-3000B3 ontwerp. De satelliet zal zijn eigen motor gebruiken om in zijn definitieve geostationaire positie op 13 graden Oosterlengte te komen. Daar zal HotBird-6 televisie- en radiouitzendingen gaan verzorgen voor gebruikers op het Europese continent, Afrika en het Midden-Oosten.

Slechts zeven uur na de eerste vlucht van de Atlas-5 raket, voerde International Launch Services (ILS) een tweede lancering uit. Deze maal bracht een Proton-K vanaf de basis Baykonur in Kazachstan de communicatie satelliet EchoStar-8 in de ruimte. EchoStar-8 is gebouwd door Space Systems/Loral en zal uiteindelijk in een geostationaire baan op 110 graden Westerlengte geplaatst worden. EchoStar-8 zal televisie uitzendingen gaan verzorgen aan meer dan zeven miljoen gebruikers in de Verenigde Staten. De satelliet had bij lancering een massa van 4621 kilogram.

Alweer de dertiende lancering van een Ariane-5 vond plaats op 28 augustus. Er werden twee satellieten in een geostationaire overgangsbaan geplaatst. De eerste, Atlantic Bird-1, was een communicatie satelliet voor Eutelsat. De 2673 kilogram wegende satelliet is gebouwd door Alenia Spazio in Italië, en zal uiteindelijk in een geostationaire positie op 12,5 graden Westerlengte komen te hangen. De satelliet zal televisie, audio en multimedia verbingen tussen Europa en Amerika gaan verzorgen.
De tweede nuttige lading van de Ariane was de Europese weersatelliet Meteosat Second Generation, kortweg MSG-1 genoemd. De MSG-1 is de verbeterde versie van de Meteosat satellieten zoals die al sinds het einde van de jaren zeventig gebruikt worden. Deze nieuwe generatie Europese weersatellieten kan foto’s maken met een hogere resolutie dan haar voorgangers, en ook de doorvoersnelheid naar de grond is hoger. Verder is de kunstmaan uitgerust met infraroodsensoren, zoek- en reddingssystemen ten behoeve van reddingsacties ter land of ter zee, en een camera speciaal voor het observeren van veranderingen op de grote landmassa’s. MSG-1 zal op 0 graden Oosterlengte komen te hangen, van waaruit Europa, geheel Afrika en het Midden-Oosten overzien kunnen worden. MSG-1 woog 2016 kilogram bij de lancering en is gebouwd door Alcatel. In 2005 zal de MSG-2 gelanceerd worden en in waarschijnlijk 2009 volgt de MSG-3.

Het zonnestelsel in

Op 15 augustus verloor NASA contact met haar CONTOUR komeetsonde. CONTOUR was op 3 juli jongstleden gelanceerd en in een sterk elliptische parkeerbaan rond de aarde gebracht tussen 200 en 106.689 kilometer hoogte. Om 8:49 uur GMT had de kleine STAR-30 motor de sonde met bijna twee kilometer per seconde moeten versnellen zodat deze kon ontsnappen aan de zwaartekracht van de aarde. CONTOUR zou dan in een interplanetaire baan om de zon zijn gekomen.
De STAR-30 motor zou ontstoken worden in het laagste punt van de parkeerbaan, als de sonde zich 225 kilometer boven de Indische Oceaan zou bevinden. Vanwege de geringe hoogte was CONTOUR tijdens de raketstoot buiten het bereik van de antennes van NASA’s Deep Space Network, zodat er geen contact met de sonde mogelijk zou zijn tot drie kwartier na de manoeuvre. Helaas meldde CONTOUR zich niet op dat tijdstip, en begonnen vluchtleiders met het afzoeken van de baan waar de sonde zich zou kunnen bevinden.
Enkele dagen later fotografeerden telescopen van het Spacewatch Instituut twee objecten langs de interplanetaire baan van CONTOUR. Het lijkt er dus op dat CONTOUR erin geslaagd is zijn parkeerbaan om de aarde te verlaten, maar dat er tijdens de raketstoot of kort daarna een catastrofaal ongeluk heeft plaatsgevonden. Een mogelijke oorzaak zou het doorbranden van de uitlaat van de STAR-30 motor kunnen zijn. In november 2003 had CONTOUR de komeet 2P/Encke van dichtbij moeten passeren, gevolgd in juni 2006 door een ontmoeting met de komeet 73P/Schwassmann-Wachmann-3.

Op 20 augustus was het precies 25 jaar geleden dat de Voyager-2 sonde werd gelanceerd. De Voyager-2 vloog in de jaren zeventig en tachtig langs alle grote planeten: Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Tezamen met de manen van die planeten observeerde Voyager-2 meer dan veertig hemellichamen. Na de ontmoeting met Neptunus in augustus 1989 heeft de Voyager-2 ons zonnestelsel verlaten en vliegt de interstellaire ruimte in. Voyager-2 is nu 68 AU of net iets meer dan 10 miljard kilometer van de aarde verwijderd. Alleen de Voyager-1 is met 12,7 miljard kilometer nog verder van ons verwijderd. Voyager-1 werd op 5 september 1977 gelanceerd en vloog langs Jupiter en Saturnus.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Begin juni werd in de ruimte volop verhuisd, want het verblijf van de Rus Yuri Onufrienko en de Amerikanen Carl Walz en Daniel Bursch in het ruimtestation ISS zat er bijna op.

Op 5 juni werd de space shuttle Endeavour gelanceerd voor missie STS-111. Aan boord waren naast commandant Ken Cockrell, piloot Paul Lockhart, Franklin Chang-Diaz en Phillipe Perrin, ook de leden van de Expeditie-5 aan boord: de Russen Valery Korzun en Sergey Treshchev, en de Amerikaanse Peggy Whitson. Twee dagen later koppelde de Endeavour aan het ISS, en konden beiden bemanningen elkaar begroeten. Een dag later werd de logistieke module Leonardo uit het vrachtruim van de shuttle gehaald en aan de Unity module gekoppeld. Naast voorraden voor Expeditie-5 en -6, werden ook twee nieuwe rekken met wetenschappelijke apparatuur in het station overgeladen. Het eerste rek bevatte het grotendeels in Nederland gebouwde Micro-gravity Science Glovebox, welke de astronaut een omgeving verschaft waarin experimenten kunnen worden uitgevoerd geïsoleerd van de habitat van de astronauten. Het andere rek, Express-3, is een gestandardiseerd rek waarin verschillende experimenten uit een breed spectrum van disciplines geplaatst kunnen worden. Het Express-3 rek is uitgerust met het Active Rack Isolation System (ARIS) dat elders in het station gegenereerde trillingen absobeert die het gewenste micro-zwaartekracht milieu kunnen verstoren.
Op 9 juni maakten astronauten Chang-Diaz en Perrin een ruimtewandeling vanuit de Quest luchtsluis. Gedurende deze 7,5 uur durende ruimtewandeling prepareerden ze het Mobile Base System (MBS) dat zich toen nog in het vrachtruim van de shuttle bevond. De MBS zal gebruikt worden als steunpunt voor de robotarm Canadarm-2 als deze op de Mobile Transporter over de grote balkstructuur met de zonnepanelen rijdt. Een dag later werd de MBS met behulp van de robotarm aan de Mobile Transporter gekoppeld. Op 11 juni maakten Chang-Diaz en Perrin een 7 uur durende ruimtewandeling om de installatie van de MBS af te maken.
Een derde ruimtewandeling werd op 13 juni gemaakt. Ook nu weer door Chang-Diaz en Perrin. De twee vervingen het polsgewricht van de Canadarm-2 die al sinds kort na de installatie vorig jaar problemen gaf. Het nieuwe gewricht werkte perfect en het oude werd in het vrachtruim van de shuttle geladen zodat het op aarde bestudeerd kon worden.
Op 14 juni zaten de logistieke activiteiten erop en werd de Leonardo module weer terug in het vrachtruim van de Endeavour geplaatst. De Expeditie-5 was inmiddels naar het ruimtestation verhuisd en terwijl Expeditie-4 hun plaatsen had ingenomen aan boord van de shuttle. De ontkoppeling vond plaats op 15 juni en landde vier dagen later op Edwards Air Force Base in Californië; het weer op Kennedy Space Center in Florida had weer eens tegengezeten.

Tijdens de controle van de Endeavour na de landing werden scheurtjes in de brandstofleidingen naar de drie hoofdmotoren gevonden. Later werden zulke scheurtjes in alle shuttles gevonden. NASA besloot dat eerst die scheurtjes, hoewel ze niet direct een gevaar zouden opleveren, gerepareerd moesten worden. Hierdoor werden alle shuttlevluchten met enkele maanden uitgesteld. De Columbia die op 19 juli gelanceerd zou worden voor een twee weken durende wetenschappelijke vlucht onafhankelijk van het ruimtestation is uitgesteld tot na de twee ISS vluchten die eigenlijk na de Columbia zouden volgen.

Hoewel de reparaties op schema liggen is het momenteel onduidelijk of Atlantis wel op 28 september zal kunnen vertrekken. In lagers in de grote crawlers, de voertuigen die de shuttles en hun lanceerplatform naar de lanceerplaats rijden, zijn ook scheuren aangetroffen. NASA heeft twee van die crawlers en onderzoekt momenteel of de lagers vervangen moeten worden. De crawlers zijn gebouwd in de jaren zestig om de Saturnus-5 maanraketten naar de lanceerplaats te vervoeren.

Intussen waren Valery Korzun, Sergey Treshchev en Peggy Whitson begonnen met hun programma aan boord van het ruimtestation. Zeker nu er meer faciliteiten zijn dan gedurende eerdere expedities wordt meer tijd besteed aan wetenschappelijke experimenten. De eerste weken werden alleen onderbroken door de aankomst van de Progress M-46, die 28 juni aan de Zvezda module koppelde. Deze onbemande Russische capsule bracht meer dan twee ton aan voorraden naar het ruimtestation.

Kunstmanen en satellieten

Op 28 mei werd de spionage satelliet Ofeq-5 door Israel gelanceerd. De drietraps Shaviyt raket plaatste de satelliet in een retrograde cirkelbaan tussen 369 en 771 kilometer hoogte. De hoek met de evenaar bedroeg 143,5 graden. De reden voor de ’teruglopende’ baan is dat dan de raket kort na lancering over de Middellandse Zee westwaarts kan vliegen, en zodoende bewoonde gebieden vermeden worden. De meeste lanceringen vinden oostwaarts plaats, zodat de raket een extra zetje krijgt door de rotatie van de aarde. De fotoverkenner Ofeq-5 heeft een massa van ongeveer 300 kilogram.

Nog diezelfde dag werd een tweede militaire satelliet gelanceerd. Deze keer door Rusland, die de Kosmos-2389 in een baan om de aarde bracht. De Kosmos-2389 is waarschijnlijk een navigatie satelliet, en kwam terecht in een baan tussen 950 en 1016 kilometer hoogte. De hoek met de evenaar is 83 graden, zodat de baan nagenoeg over de polen loopt. De lancering vond plaats met een Kosmos-3M raket vanaf de basis Plesetsk in Noord-Rusland.

Een Ariane-4 in de variant met vier opduwers op vloeibare brandstof bracht op 5 juni de communicatie satelliet Intelsat-905 in een geostationaire baan. De door Loral gebouwde satelliet heeft een droge massa van 1984 kilogram en heeft 2739 kilogram brandstof aan boord.

Een Russische communicatie satelliet voor binnenlands gebruik, de Ekspress-A1R, werd op 10 juni gelanceerd door een Proton-K raket vanaf de basis Baykonur. De satelliet is gebouwd door NPO PM en Alcatel. De satelliet kwam in een geostationaire baan terecht, ondanks het feit dat de Proton de satelliet en de bovenste DM-2M trap in een parkeerbaan had gebracht die afweek van de gewenste omloop.

Op 15 juni werd de communicatie satelliet Galaxy-3C gelanceerd vanaf het drijvende lanceerplatform Odyssee in de Grote Oceaan, gestationeerd op 0 graden Noorderbreedte en 154 graden Westerlengte. Voor de lancering werd de in de Oekraine gebouwde Zenit-3SL raket gebruikt. De door Boeing gebouwde satelliet gebruikte haar eigen motor om in een geostationaire baan te komen.

Twee vervangers voor het Iridium satellieten netwerk, Iridium-97 en -98, werden op 20 juni gelanceerd door een enkele Rokot raket vanaf de basis Plesetsk in Noord-Rusland. De satellieten zijn eigendom van Iridium Satellite LLC, de opvolger van het failiete Iridium LLC. De twee satellieten kwamen in een baan tussen 658 en 669 kilometer hoogte boven het aardoppervlak. De hoek met de evenaar was 86,6 graden.

De Amerikaanse weersatelliet NOAA-M werd op 24 juni door een Titan-2 raket gelanceerd vanaf Vandenberg aan de westkust van de Verenigde Staten. De satelliet kwam in een operationele baan tussen 807 en 822 kilometer. De hoek met de evenaar is 98,8 graden, zodat de baan nagenoeg over de polen loopt. NOAA-M werd NOAA-17 genoemd zodra de satelliet operationeel werd. De satelliet werd gebouwd door Lockheed Martin en heeft een massa van 1475 kilogram.

De twaalfde Ariane-5 raket lanceerde op 5 juli een tweetal communicatie satellieten: Stellat-5 is een communicatie satelliet gebasseerd op de Spacebus-3000 gebouwd door Alcatel. De satelliet wordt geopereerd door France Telecom en EuropeStar. Stellat-5 kwam in haar geostationaire op 5 graden Westerlengte boven de evenaar te hangen.
De tweede satelliet die de Ariane-5 naar boven bracht was de NStar-C, een communicatie satelliet voor NTT DoCoMo in Japan. NStar-C is gebouwd door Lockheed Martin.

Twee Russische militaire satellieten onder de nietszeggende naam Kosmos-2390 en Kosmos-2391 werden op 8 juli door een Kosmos-3M raket gelanceerd vanaf Plesetsk. Beide satellieten kwamen in soortgelijke banen, tussen 1466 en 1507 kilometer hoogte. De hoek met de evenaar was 82,5 graden. Het tweetal zijn waarschijnlijk Strela-3 communicatie satellieten.

Op 25 juli volgde de lancering van de Kosmos-2392 door middel van een Proton-K raket. Kosmos-2392 is een 2600 kilogram zware fotoverkenner die eigendom is van het Russische Ministerie van Defensie. De foto’s worden ook voor civiele doeleinden gebruikt. De satelliet kwam in een baan tussen 1512 en 1840 kilometer hoogte terecht, onder een hoek van 63,5 graden met de evenaar.

Het zonnestelsel in

CONTOUR (Comet Nucleus Tour) was op 3 juli om 6:47 uur GMT door een Delta-2 raket gelanceerd. CONTOUR is de nieuwste sonde uit het Discovery programma van NASA, waarin planetaire missies worden ondernomen die “sneller, goedkoper en betrouwbaarder” moeten zijn.
Om 6:59 uur kwamen de tweede trap van de Delta raket en CONTOUR in een parkeerbaan tussen 185 en 197 kilometer met een inclinatie van 29,7 graden. Zevenenveertig minuten later werd de tweede trap ontstoken voor 4 seconden waarna de baan tussen 185 en 309 kilometer kwam te liggen. De tweede trap werd afgeworpen en om 7:48 uur GMT werd de PAM-D derde trap ontstoken voor een duur van anderhalve minuut. CONTOUR kwam in een sterk elliptische baan om de aarde tussen 200 en 106689 kilometer hoogte terecht. De hoek met de evenaar bedroeg 30,5 graden. CONTOUR zal tot 15 augustus in deze baan blijven waarna een ingebouwde motor de sonde in een interplanetaire baan om de zon zal brengen. In november 2003 zal CONTOUR dan de komeet 2P/Encke van dichtbij passeren, en in juni 2006 de komeet 73P/Schwassmann-Wachmann-3 bezoeken.

Recente lanceringen