Bericht uit de ruimte – Nummer 44

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op 15 oktober om 01:00 uur GMT werd China na Rusland en de VS het derde land ter wereld dat zelfstandig bemande ruimtevluchten kan ondernemen. Op dat moment vertrok namelijk vanaf de lanceerbasis Jiuquan in Binnen-Mongolië een Lange Mars-2F raket met onder de neuskap het ruimteschip Shenzhou-5. Aan boord van de Shenzhou bevond zich China’s eerste “taikonaut” Yang Liwei (38).
Tien minuten na de lancering, die werd gadegeslagen door de Chinese president Hu Jintao, kwamen de tweede trap van de raket en de Shenzhou-5 in een baan tussen 200 en 350 kilometer. De inclinatie bedroeg 42,4 graden. Bijna zeven uur na de lancering werd de baan cirkelvormig gemaakt op 343 kilometer hoogte.
Tegen het einde van de vlucht, om 21:36 uur, werd de baanmodule afgescheiden van de terugkeercapsule en de motorsectie. Zoals ook tijdens de onbemande testvluchten zal de baanmodule waarschijnlijk nog enkele maanden in een baan om de aarde blijven. Twee minuten later werden de motoren ontstoken om de Shenzhou te vertragen en begon de vrije val naar de atmosfeer. Om 21:59 uur werd ook de motorsectie afgeworpen, en enkele minuten daarna stormde de capsule met de eenzame taikonaut de bovenste lagen van de atmosfeer binnen. Door de wrijving met de lucht werd het hitteschild roodgloeiend terwijl de capsule steeds verder vertraagde. Om 22:23 uur maakte de Shenzhou een behouden parachutelanding in Binnen-Mongolië. De landing was ongeveer 1,5 kilometer van het gewenste punt en daarmee zo nauwkeurig dat helikopters de capsule al in het vizier hadden voordat deze de grond bereikt had.
Het spreekt voor zich dat Yang als een held onthaald werd, en inmiddels aan een promotietournee door China is begonnen. Het is niet duidelijk wanneer China haar tweede bemande ruimtereis zal uitvoeren, maar sommige bronnen melden dat dit binnen een half jaar zou kunnen plaatsvinden, terwijl anderen het op twee jaar houden.

Het verblijf van de Expeditie-7, bestaande uit de Rus Yuri Malenchenko en de Amerikaan Edward Lu, aan boord van het International Space Station, zat er bijna op toen op 18 oktober de Soyuz TMA-3 werd gelanceerd. Aan boord van de Soyuz waren de Amerikaan Michael Foale en de Rus Aleksandr Kaleri, die samen Expeditie-8 zouden gaan vormen. Ook vloog de Spanjaard Pedro Duque mee voor een vlucht van een week. Interessant detail was dat Neerlands tweede ruimtevaarder Andre Kuipers de reserve was voor Pedro Duque, en hem gedurende de gehele vlucht vanaf de grond begeleidde. Kuipers zal in april 2004 aan boord van de Soyuz TMA-4 naar het ISS vliegen voor een vlucht van negen dagen. De vlucht van Andre Kuipers in inmiddels DELTA genoemd, wat staat voor Dutch Expedition for Life science, Technology and Atmospheric research, en natuurlijk ook een refentie is naar het waterrijke Nederland.
Op 20 oktober koppelde de Soyuz TMA-3 aan de Pirs module van het ISS, en begon het gezamenlijk programma van de twee bemanningen. Ook instrueerden de Expeditie-7 leden hun twee opvolgers over de stand van zaken aan boord van het ruimtecomplex. In de tussentijd voerde Duque zijn experimenten uit, die voornamelijk door Spaanse wetenschappers opgesteld. Op 27 oktober zaten de gezamenlijke activiteiten erop en namen de ruimtevaarders afscheid van elkaar. Terwijl Foale en Kaleri achterbleven in het ruimtestation, maakte de Soyuz TMA-2 met aan boord Malenchenko, Lu en Duque zich los van de Zarya module en maakte enkele uren later een behouden parachutelanding op de geplande lokatie in Kazachstan.

Kunstmanen en satellieten

India lanceerde op 17 oktober hun aardobservatiesatelliet IRS-P6 in een 800 kilometer hoge polaire baan. Voor de lancering vanaf de basis Sriharikota werd de Indiase graadraket PLSV gebruikt. De IRS-P6, met een massa van 1,5 ton, zal de oude IRS-P3 en P4 opvolgen die hun maximale levensduur al gepasseerd zijn.

Na meer dan 3 jaar vertragingen, vertrok dan op 18 oktober eindelijk de militaire weersatelliet DSMP-F16 richting ruimte. Voor de lancering vanaf de basis Vandenberg werd een Titan-2 raket gebruikt. Dit was tegelijkertijd de allerlaatste vlucht van een Titan-2 raket, die zowel in grote getale als ballistische raket voor nucleaire wapens is ingezet, als midden jaren zestig de bemande Gemini ruimtevaartuigen lanceerde. Enkele minuten na de lancering kwam de DSMP-F16 in de geplande polaire baan op 800 kilometer hoogte.

Zes dagen na de vlucht van hun eerste taikonaut voerde China weer een lancering uit. Een Lange Mars-4B raket bracht twee kunstmanen in een baan om de aarde. De kunstmaan ZY-1, samen ontwikkeld met Brazilië, is een aardobservatiesatelliet die onder andere de ontwikkeling van natuurlijke grondstoffen en landbouw zal observeren en de invloed van menselijke activiteit hierop. CX-1, die meeliftte richting ruimte is een kleine experimentele wetenschappelijke satelliet. Waarschijnlijk wordt deze gebruikt om enkele nieuwe technologieën te demonstreren.

Op 30 oktober werd de Japanse satelliet Servis-1 in een baan om de aarde gebracht door een Rockot raket vanaf de basis Plesetsk. Servis-1, gebouwd door Mitsubishi, is bedoeld voor het kwalificeren van nieuw ontwikkelde componenten die later gebruikt zullen worden voor Japanse kunstmanen. Het gaat voornamelijk om onderdelen voor navigatie- en computersystemen, sterzoekers, batterijen en laser gyroscopen.

Op 3 november lanceerde China een onbemande satelliet die over enige tijd terug zal keren op aarde. De kunstmaan is gebaseerd op het ontwerp van de vroegere FSW satellieten, en is uitgerust met aardobservatieapparatuur. De kunstmaan zal waarschijnlijk voor zowel civiele als militaire verkenningsdoeleinden worden gebruikt.

Het Japanse aardobservatieplatform Midori-2, gelanceerd in december 2002, is op 26 oktober uitgevallen. De meest waarschijnlijke oorzaak is het bombardement van straling en geladen deeltjes als gevolg van de zeer hoge zonneactiviteit van de laatste weken. De Japanse ruimtevaartorganisatie JAXA heeft inmiddels alle hoop om Midori-2 weer te kunnen gebruiken opgegeven. De verhoogde zonneactiviteit heeft ook tot problemen geleid tot storingen in uitzendingen van verschillende communicatiesatellieten.

Recente lanceringen